Vì sao chúng ta chưa bị AI thay thế?

AI đang là quả “bom hẹn giờ” trong nền kinh tế toàn cầu. Giới lãnh đạo doanh nghiệp đều biết công nghệ này có thể thay thế hàng triệu lao động, nhưng không ai muốn trở thành người đầu tiên công khai cắt giảm nhân sự vì lý do đó.

Theo tác giả Luc Olinga, sự chần chừ này đến từ yếu tố chính trị, chứ không phải vì AI chưa sẵn sàng. Nhiều người dưới 35 tuổi tin rằng sự thay thế đã cận kề, trong khi phần lớn những người trên 35 cho rằng phải 5–10 năm nữa mới xảy ra. Thực tế, các CEO đã ngầm chuẩn bị, chỉ chờ “lá chắn” chính trị xuất hiện.

Palantir là một ví dụ. CEO Alex Karp tiết lộ công ty đặt mục tiêu tăng doanh thu gấp 10 lần nhưng giảm nhân sự từ 4.100 xuống 3.600 người – tức khoảng 500 vị trí có thể được AI thay thế. Amazon cũng đang vận hành hơn một triệu robot và dự kiến sẽ cần ít nhân lực hơn trong những công việc hiện tại, theo lời CEO Andy Jassy.

Điều khiến lãnh đạo doanh nghiệp e dè là nguy cơ trở thành “kẻ phản diện” trong mắt công chúng và bị cả cánh tả lẫn cánh hữu chỉ trích. Trong khi đó, giới chính trị lại chưa có giải pháp cho những câu hỏi cấp bách: người mất việc sẽ làm gì, hệ thống an sinh xã hội sẽ hỗ trợ ra sao, và quyền lợi y tế của hàng triệu lao động sẽ thế nào.

Thay vì sa thải ồ ạt, nhiều công ty chọn cách âm thầm hơn: đóng băng tuyển dụng. Người quản lý giờ phải chứng minh lý do cần tuyển người thay vì để AI đảm nhận. Điều này đã khiến thị trường việc làm cho giới trẻ khó khăn hơn, với lượng tin tuyển dụng vị trí văn phòng cấp thấp giảm 15% trong năm qua.

Theo Challenger, Gray & Christmas, AI đã nằm trong top 5 nguyên nhân gây mất việc năm nay, với hơn 806.000 vị trí bị cắt giảm ở khu vực tư nhân kể từ tháng 1 – con số cao nhất từ 2020. Ngành công nghệ dẫn đầu xu hướng này.

Cỗ máy thay thế nhân lực bằng AI (trí tuệ nhân tạo) đã khởi động. Điều duy nhất trì hoãn là chưa có CEO nào muốn là “tấm gương” đầu tiên để người khác soi, nhưng câu hỏi còn lại là: họ sẽ chờ được bao lâu?