Thị trường IPO tỉnh giấc sau nhiều năm yên ắng

Làn sóng IPO mới mở lại cánh cửa thị trường vốn

Thị trường phát hành cổ phiếu lần đầu đã thực sự sống dậy khi Vinpearl mở màn trong nửa đầu năm. Sự trở lại này nhanh chóng được tiếp sức bởi các thương vụ quy mô lớn trong ngành chứng khoán. Techcombank Securities, VPBankS và VPS đồng loạt triển khai IPO chỉ trong vài tháng, tạo nên không khí sôi động hiếm thấy. Khối lượng nhà đầu tư đăng ký mua vượt xa kế hoạch, thậm chí có thương vụ thu hút hơn hai mươi sáu nghìn nhà đầu tư, phản ánh sức hút đặc biệt của kênh huy động vốn này.

Không chỉ nhờ quy mô của các doanh nghiệp niêm yết, mà bối cảnh vĩ mô ổn định, lãi suất thấp và triển vọng thu hút vốn ngoại sau khi FTSE Russell nâng hạng thị trường Việt Nam đã góp phần tạo đà. Việc được xếp vào nhóm thị trường mới nổi thứ cấp mở ra cơ hội đón thêm dòng tiền tỷ USD, khuyến khích các doanh nghiệp lớn nhưng chưa niêm yết nhanh chóng tái khởi động kế hoạch IPO.

Nhiều chuyên gia nhấn mạnh tâm lý FOMO xuất hiện rõ rệt. Khi cơ hội được đánh giá rộng mở, không ít doanh nghiệp e ngại đứng ngoài cuộc chơi trong lúc thị trường đang vào nhịp thuận lợi. Điều này tạo nên sự cạnh tranh khỏe mạnh, thúc đẩy doanh nghiệp không chỉ chuẩn bị hồ sơ kỹ càng mà còn phải kể được câu chuyện tăng trưởng hấp dẫn để thu hút nhà đầu tư.

Động lực đến từ thay đổi chính sách và sự quyết liệt của cơ quan quản lý

Làn sóng IPO trở nên mạnh mẽ hơn khi cơ quan quản lý liên tục gỡ vướng về thủ tục. Những điểm nghẽn như tỷ lệ sở hữu nước ngoài, tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển đổi hay tiến độ thoái vốn được xử lý nhanh hơn so với trước đây. Đặc biệt, thời gian doanh nghiệp hoàn tất soát xét báo cáo tài chính sau IPO được rút từ vài tháng xuống chỉ khoảng ba mươi ngày. Điều này giúp doanh nghiệp dễ dàng niêm yết và huy động vốn kịp thời, thay vì chờ đợi kéo dài khiến cơ hội bị trôi qua.

Dù vậy, cơ cấu ngành của làn sóng IPO hiện tại vẫn thiên về tài chính và bất động sản. Các doanh nghiệp tiêu dùng, công nghệ hay sản xuất còn khá thận trọng. Tuy nhiên, so với giai đoạn cách đây một thập kỷ, thị trường đã trưởng thành hơn rất nhiều khi phần lớn thương vụ gần đây thuộc về doanh nghiệp tư nhân hoặc tập đoàn lớn chủ động sử dụng IPO để mở rộng quy mô.

Vai trò của nhà đầu tư tổ chức cũng rõ nét hơn. Sự tham gia của quỹ đầu tư tư nhân hay nhà đầu tư chiến lược nước ngoài đã tạo nên cấu trúc cổ đông đa dạng, giúp tăng tính minh bạch và chuyên nghiệp hóa quản trị doanh nghiệp.

Doanh nghiệp chuẩn hóa theo chuẩn quốc tế để thu hút dòng vốn lớn

Một bước chuyển quan trọng của thị trường IPO hiện nay là việc các doanh nghiệp chủ động chuẩn hóa báo cáo tài chính theo IFRS thay vì tiêu chuẩn kế toán trong nước. Bên cạnh đó, chiến lược tiếp cận vốn cũng đổi mới mạnh mẽ. Không chỉ tổ chức roadshow trực tiếp, nhiều doanh nghiệp còn đẩy mạnh đối thoại trực tuyến với nhà đầu tư, hợp tác với tổ chức tư vấn quốc tế để tăng uy tín và mở rộng mạng lưới quan hệ.

Nhìn lại giai đoạn IPO cách đây gần mười năm, động lực chủ yếu khi đó là cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước. Những thương vụ như Vinamilk, Sabeco hay VEAM mang tính định hướng cải tổ khu vực công nhiều hơn là phục vụ mở rộng kinh doanh. Tỷ lệ sở hữu Nhà nước vẫn cao khiến thanh khoản nhiều mã cổ phiếu chưa đạt kỳ vọng.

Nhưng hiện tại, bức tranh đã khác. Khu vực tư nhân ngày càng chủ động trong quản trị, tài chính và chiến lược tăng trưởng. Việc chuẩn bị kỹ càng, kể cả ở khâu minh bạch dòng tiền và kiểm soát nội bộ, giúp họ đáp ứng tiêu chuẩn cao hơn của nhà đầu tư trong nước lẫn quốc tế.

Loạt thương vụ mới chuẩn bị xuất hiện từ 2026 đến 2027

Theo nhiều báo cáo thị trường, phần lớn thương vụ lớn sắp tới vẫn sẽ thuộc về doanh nghiệp tư nhân. Những cái tên như Nông nghiệp Hòa Phát, Chứng khoán Kafi hay Hạ tầng Gelex đang được kỳ vọng sẽ mở thêm các đợt IPO trong cuối năm và đầu năm sau. Từ năm 2027 trở đi, thị trường có thể đón thêm loạt thương hiệu lớn trong lĩnh vực bán lẻ, F and B, tài chính công nghệ hay dược phẩm như Bách Hóa Xanh, Điện Máy Xanh, Golden Gate, Highland, Long Châu, Pharmacity hay Momo.

Ở nhóm sản xuất, Tập đoàn Hoa Sen đã thành lập công ty chuyên phân phối vật liệu xây dựng nhằm chuẩn bị cho quá trình chào bán và niêm yết trong tương lai gần. Điều này cho thấy doanh nghiệp đã lên lộ trình dài hạn chứ không còn mang tính thời điểm như trước đây.

IPO quốc tế vẫn còn là chặng đường dài đối với phần lớn doanh nghiệp

Dù quy mô IPO trong nước giai đoạn 2025 đến 2027 được ước tính lên tới hơn bốn mươi bảy tỷ USD, số lượng doanh nghiệp có kế hoạch niêm yết ở thị trường quốc tế vẫn rất khiêm tốn. Một phần nguyên nhân xuất phát từ sự thận trọng sau các biến cố trái phiếu năm 2022 khiến doanh nghiệp ưu tiên củng cố bảng cân đối kế toán.

Bên cạnh đó, định giá tại các thị trường lớn như Mỹ hay châu Âu không còn hấp dẫn như trước. Trong khi đó, thị trường Việt Nam lại đang hoạt động mạnh mẽ nhất khu vực Đông Nam Á và có lợi thế lớn khi nâng hạng đi vào hiệu lực. Điều này giúp doanh nghiệp có thêm động lực tập trung vào thị trường trong nước thay vì vội vàng tìm bến đỗ ngoại.

Niêm yết quốc tế không chỉ là câu chuyện về thương hiệu. Đó là quá trình doanh nghiệp phải duy trì chuẩn IFRS ổn định, kiểm soát nội bộ chặt chẽ, ứng dụng công nghệ thông tin theo chuẩn cao và công bố thông tin bằng tiếng Anh. Họ cũng phải sẵn sàng trả lời những câu hỏi khó về chiến lược, chi phí hay hiệu quả kinh doanh trong mỗi kỳ công bố kết quả. Rủi ro pháp lý và sức ép từ nhà đầu tư quốc tế khiến quá trình này trở nên khắt khe hơn nhiều so với niêm yết trong nước.