Mỹ đau đầu vì đồng 5 cent

Tại Mỹ, cuộc tranh luận xoay quanh số phận của những đồng tiền xu mệnh giá thấp chưa bao giờ giảm nhiệt. Sau khi đồng 1 cent gây ra nhiều bàn cãi về việc duy trì hay khai tử, giờ đây đồng 5 cent – tưởng chừng bền vững hơn – cũng rơi vào tình thế khó khăn. Chi phí sản xuất tăng mạnh khiến mỗi đồng 5 cent trở nên “đắt đỏ” hơn rất nhiều so với giá trị mà nó đại diện.

Theo phân tích của CNN, sự chênh lệch đã đạt đến mức đáng báo động. Trong khi đồng 1 cent tốn 5 cent để sản xuất, đồng nickel còn khiến chính phủ Mỹ chi đến 14 cent cho mỗi đơn vị. Điều này đồng nghĩa, người Mỹ phải bỏ gần ba lần giá trị thật để có được một đồng 5 cent, một điều đi ngược hoàn toàn logic của kinh tế tiền tệ.

Vấn đề nằm ở sự thay đổi giá của các kim loại. Đồng 5 cent hiện được tạo thành từ 75 phần trăm đồng và 25 phần trăm nickel. Nếu kẽm – kim loại chính của đồng 1 cent – có mức giá ổn định, thì đồng và nickel đã tăng giá gần gấp đôi kể từ năm 2016. Việc dựa vào hai kim loại đắt đỏ nhất này khiến nỗ lực giảm chi phí gặp nhiều trở ngại.

Các nhà nghiên cứu tại Cục Đúc tiền Mỹ cùng những đơn vị cung ứng nguyên liệu đang tìm giải pháp hạ giá thành xuống dưới 5 cent. Một thiết kế mới có thể giữ nguyên kích thước và hình dạng truyền thống của đồng tiền, nhưng sử dụng chất liệu rẻ hơn. Tuy vậy, quá trình nghiên cứu này còn mất thời gian, và vẫn chưa thể giải quyết toàn bộ những lo lắng hiện hữu.

Bên cạnh chuyện chi phí, sự hữu dụng của đồng 5 cent cũng giảm dần trong đời sống hiện đại. Người Mỹ ít dùng tiền mặt hơn, thậm chí nhiều cửa hàng bắt đầu cân nhắc làm tròn hóa đơn vì thiếu tiền lẻ. Điều này càng khiến câu chuyện duy trì đồng 5 cent trở nên kém thuyết phục, nhất là trong thời đại mà thanh toán điện tử đã trở thành thói quen.

Nhiều quốc gia đã đi trước Mỹ trong việc loại bỏ các đồng tiền mệnh giá nhỏ. New Zealand và Australia đã dừng sản xuất đồng 5 cent từ gần hai thập kỷ trước. Sự rút lui của những đồng xu lẻ này không gây xáo trộn quá lớn, bởi hệ thống thanh toán kỹ thuật số đã trở thành nền tảng chính của đời sống thương mại.

Tuy nhiên, câu chuyện tại Mỹ lại phức tạp hơn. Một bộ phận người dân, đặc biệt người thu nhập thấp, vẫn phụ thuộc nhiều vào tiền mặt. Theo lập luận của giới vận động hành lang, loại bỏ đồng 5 cent có thể vô tình gây thêm áp lực cho nhóm người này. Thanh toán thẻ sẽ khiến họ phải gánh những khoản phí vô hình từ hệ thống ngân hàng và công ty thẻ tín dụng.

Ngoài ra, tính toán của Ngân hàng Dự trữ Liên bang Richmond cho thấy việc làm tròn hóa đơn lên 5 cent có thể khiến người dân thiệt hại khoảng 6 triệu USD mỗi năm. Nếu đồng 5 cent cũng bị loại bỏ và mức làm tròn phải tăng lên 10 cent, con số thất thoát có thể tăng gần gấp mười, chạm mốc 56 triệu USD. Dù chia nhỏ ra mỗi hộ gia đình chỉ mất vài chục cent, nhưng đây vẫn là một bài toán khiến giới hoạch định chính sách cân nhắc.

Ngay cả khi cải tiến để giảm giá thành xuống dưới 5 cent, đồng tiền này vẫn còn một khoản phí cố định khó tránh: chi phí quản lý và phân phối lên đến 2.8 cent cho mỗi đồng xu. Điều đó cho thấy, dù lựa chọn giải pháp nào, tương lai của đồng 5 cent vẫn đầy thách thức – và có thể mất nhiều năm nữa trước khi nước Mỹ đưa ra quyết định cuối cùng.

Dù vậy, đối với nhiều người yêu tiền xu, đồng nickel không chỉ là phương tiện giao dịch mà còn là một phần ký ức văn hóa. Và việc có nên để nó tiếp tục tồn tại hay không, có lẽ là câu hỏi không chỉ thuần túy thuộc về kinh tế, mà còn liên quan đến cảm xúc và thói quen của cả một xã hội.