Cuộc đua cấy chip vào não: Cuộc cách mạng thần kinh đã bắt đầu

Sự kết nối giữa trí óc con người và máy móc – điều từng là chất liệu cho các tiểu thuyết khoa học viễn tưởng – giờ đây đang tiến gần hơn đến thực tế. Các startup về giao diện não-máy tính (Brain Computer Interface – BCI) không còn là giấc mơ trong phòng thí nghiệm. Theo Wall Street Journal, đến năm 2026, lĩnh vực này sẽ đạt bước ngoặt khi số bệnh nhân được cấy chip thần kinh gia tăng nhanh chóng, cùng lúc nhiều công ty đang nỗ lực để đưa sản phẩm của họ vượt qua các rào cản thử nghiệm lâm sàng.

Hiện chỉ khoảng 100 người trên toàn cầu được cấy ghép hệ thống BCI vĩnh viễn. Nhưng với những tín hiệu tích cực từ các thử nghiệm và sự cho phép thử lâm sàng của FDA, con số này có thể tăng hơn gấp đôi trong vòng 12 tháng tới.

Trong cuộc đua này, nổi bật lên là 4 cái tên đang cạnh tranh sát nút: Synchron, Paradromics, Precision Neuroscience và Neuralink – công ty của Elon Musk. Họ không chỉ đầu tư vào công nghệ, mà còn đặt cược vào viễn cảnh BCI trở thành một phần của y học phổ thông, phục vụ hàng trăm nghìn người gặp vấn đề về vận động hoặc giao tiếp. Morgan Stanley ước tính, nếu thành công, thị trường này có thể đạt quy mô 1 tỷ USD mỗi năm vào 2041.

Dù cùng mục tiêu, các công ty này lại theo đuổi những chiến lược rất khác nhau. Synchron – đơn vị đầu tiên hợp tác với Apple – chọn cách tiếp cận ít xâm lấn, khi cấy một lưới điện cực dạng ống vào mạch máu trong não mà không cần mở hộp sọ. Giải pháp này đơn giản và dễ phổ cập, nhưng độ chính xác tín hiệu còn hạn chế. Trong thử nghiệm thực tế, người dùng vẫn cần dùng mắt để điều khiển kính Apple Vision Pro, thay vì hoàn toàn bằng ý nghĩ.

Precision Neuroscience lại chọn đặt một tấm điện cực siêu mỏng lên bề mặt não. Đáng chú ý, thiết bị của họ hoạt động hoàn toàn không dây, như cơ chế sạc không dây cho điện thoại. Với 1.024 điện cực dày đặc, hệ thống này hướng đến mục tiêu chuyển suy nghĩ thành lời nói. Tuy vậy, do phương pháp thu tín hiệu khác biệt, các nhà nghiên cứu còn đang trong giai đoạn xây dựng bản đồ thần kinh phù hợp.

Paradromics lại đi sâu – theo đúng nghĩa đen. Chip của họ có hình dạng như đồng xu nhỏ, với mặt dưới phủ đầy các điện cực siêu nhỏ đâm vào não sâu 1,5 mm. Công ty này tin rằng càng “gần” neuron, dữ liệu càng chính xác và khả năng truyền tải cũng mạnh mẽ hơn. Công nghệ của Paradromics được mô tả là có thể ghi lại tín hiệu từ từng tế bào thần kinh riêng biệt, mở ra cánh cửa cho những tương tác não-máy gần như tức thì.

Neuralink – với sự hậu thuẫn từ Elon Musk – là cái tên gây chú ý nhất. Đã có ít nhất ba bệnh nhân được công ty này cấy chip não. Người thứ hai đã cho thấy khả năng điều khiển phần mềm và chơi game qua suy nghĩ, một điều trước đây chỉ thấy trong các phòng nghiên cứu chuyên sâu. Với hệ thống cấy sâu 7 mm vào não, Neuralink chạm đến mức độ kết nối cực kỳ tinh vi, song cũng đối mặt với nhiều câu hỏi chưa lời đáp: bộ não sẽ phản ứng thế nào về lâu dài, và làm sao để thay thế thiết bị khi cần?

Tương lai của BCI vẫn đang hình thành, với cả hy vọng và hoài nghi song hành. Nhưng nếu những rào cản kỹ thuật, đạo đức và pháp lý dần được tháo gỡ, thì những gì chúng ta đang chứng kiến hôm nay có thể là bước khởi đầu cho một hình thức giao tiếp mới: bằng ý nghĩ – không lời, không chạm, nhưng đầy sức mạnh.