Công ty phần mềm sa thải 80% nhân viên vì không chịu dùng AI

Năm 2023, Eric Vaughan tin rằng AI tạo sinh không chỉ là xu hướng, mà là yếu tố sống còn. “Nếu không thích nghi nhanh, kể cả những công ty mạnh nhất cũng sẽ biến mất”, ông nói.

Để hiện thực hóa niềm tin này, Vaughan phát động “cuộc cách mạng AI” tại IgniteTech. Ông biến mỗi thứ Hai thành “Ngày AI”, khi toàn bộ nhân viên chỉ được làm việc liên quan đến trí tuệ nhân tạo. Công ty đầu tư lớn: mua công cụ, trả phí đào tạo, mời chuyên gia về huấn luyện, mở lớp học viết prompt. Mục tiêu: đưa AI trở thành trục xoay của mọi hoạt động.

Nhưng thay vì đồng thuận, IgniteTech nhận lại sự phản đối. 20% quỹ lương được rót vào đào tạo, song phần lớn nhân viên không hợp tác, thậm chí phá hoại. Điều bất ngờ là nhóm kỹ thuật – vốn được kỳ vọng dẫn đầu – lại phản ứng mạnh nhất, trong khi marketing và sales lại tỏ ra cởi mở hơn.

“Có người thẳng thừng tuyên bố: ‘Tôi sẽ không làm cái này’. Với họ, chúng tôi buộc phải nói lời chia tay”, Vaughan kể lại với Fortune. Kết quả: chỉ trong một năm, công ty thay tới 80% đội ngũ.

Kháng cự AI – hiện tượng toàn cầu

IgniteTech không phải ngoại lệ. Báo cáo 2025 của nền tảng WRITER cho thấy: trung bình cứ ba nhân viên thì có một người tìm cách phá hoại nỗ lực triển khai AI. Với thế hệ Y và Z, con số này còn lên tới 41%. Lý do đa dạng: sợ mất việc, thiếu niềm tin vào công cụ, hoặc thất vọng với chiến lược từ lãnh đạo.

Joshua Wohle, CEO Mindstone – công ty đào tạo kỹ năng AI cho nhân viên – nhận xét: “Đa số nhân sự ghét học cái mới. Một số công ty chọn đào tạo lại, nhưng đôi khi, buộc phải thay người.”

Cái giá của sự thay đổi

Vaughan thừa nhận quá trình tái cấu trúc “vô cùng khó khăn”. IgniteTech khởi động chiến dịch tuyển dụng quy mô lớn, tìm kiếm những “chuyên gia đổi mới AI”. Một trong số đó, Thibault Bridel-Bertomeu, sau này trở thành Giám đốc AI, dẫn dắt toàn bộ hệ thống mới: mọi phòng ban đều báo cáo lên bộ phận AI để tránh trùng lặp và chia sẻ tri thức.

Kết quả bất ngờ. Cuối 2024, IgniteTech ra mắt hai giải pháp AI đang chờ cấp bằng sáng chế, trong đó có nền tảng Eloquens AI – công cụ tự động hóa email. Công ty đạt EBITDA gần 75%, doanh thu 9 chữ số và hoàn tất một thương vụ mua lại lớn. “Trước đây, chúng tôi mất hàng tháng để xây sản phẩm. Giờ chỉ cần bốn ngày”, Vaughan tự hào.

Dù vậy, ông không khuyến khích doanh nghiệp khác đi theo con đường cực đoan này: “Tôi không khuyến nghị chút nào. Thay 80% nhân sự là trải nghiệm cực kỳ khó khăn, không phải mục tiêu chúng tôi hướng đến”.

Hai cách tiếp cận AI: thay thế hay hỗ trợ?

Trong khi IgniteTech chọn cách “thay máu”, nhiều công ty lớn khác đang thử nghiệm hướng đi khác. Klarna, gã khổng lồ “mua trước trả sau” ở Thụy Điển, từng thay thế phần lớn đội ngũ chăm sóc khách hàng bằng AI hợp tác với OpenAI. Kết quả: bot non nớt khiến khách hàng mất kiên nhẫn, khoản lỗ quý đầu tiên tăng gấp đôi.

Ngược lại, Ikea áp dụng AI theo hướng “lấy con người làm trung tâm”. AI tự động hóa các tác vụ nhỏ, nhường thời gian cho nhân viên tập trung vào công việc sáng tạo, tiếp xúc khách hàng.

Các chuyên gia đồng tình rằng, thành công hay thất bại không nằm ở AI, mà ở cách doanh nghiệp triển khai.

Người dùng AI sẽ thay thế người không dùng AI

Jensen Huang, CEO Nvidia, từng khẳng định: “Bạn không mất việc vào tay AI, mà sẽ mất việc vào tay người biết dùng AI.” Luis von Ahn, CEO Duolingo, cũng khuyên nhân viên đón nhận công nghệ: “AI không thay thế bạn, mà giúp bạn làm việc nhanh hơn, tốt hơn. Càng học sớm, bạn càng có lợi thế lâu dài.”

Câu chuyện IgniteTech cho thấy tương lai lao động không còn là chuyện AI có thay thế con người hay không, mà là: ai sẵn sàng thích nghi, ai không. Và sự lựa chọn đôi khi rất khắc nghiệt.