Cảnh quay chưa từng thấy hé lộ sự tàn phá khủng khiếp của tàu lưới kéo dưới đáy biển

Một đoạn phim tài liệu trong bộ OCEAN của Sir David Attenborough vừa gây chấn động khi công bố cảnh quay đầu tiên từ dưới đáy biển, ghi lại khoảnh khắc các sinh vật như mực và cá đuối hoảng loạn bỏ chạy trước “bức tường” dây thừng và kim loại của một tàu lưới kéo đang cày nát đáy biển. Đoạn phim không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn là bằng chứng sống động cho thông điệp: “Nếu chúng ta cứu được đại dương, chúng ta sẽ cứu được cả hành tinh.”

Theo Attenborough, thiệt hại do tàu lưới kéo gây ra hiện rõ đến mức có thể nhìn thấy từ không gian. Mỗi lần tàu kéo lưới cày qua đáy biển, nó tạo ra những cột bụi trầm tích khổng lồ, để lại vệt hủy diệt kéo dài hàng chục kilomet. Mỗi vệt như thế tương đương với việc xóa sổ cả một hệ sinh thái biển – những nơi phải mất nhiều năm mới có thể phục hồi.

Một nghiên cứu năm 2017 đăng trên Proceedings of the National Academy of Sciences cho thấy: hoạt động này có thể phá hủy đến 41% sinh khối đáy biển, và phải mất hơn 6 năm để hồi phục. Trong khi đó, có tới 1/4 sản lượng hải sản đánh bắt tự nhiên hàng năm đến từ các tàu lưới kéo – con số cho thấy quy mô hủy hoại quá lớn. Nhưng điều đáng sợ nhất không phải là thứ ta thấy từ vệ tinh, mà là khoảnh khắc cuối cùng của những sinh vật trước khi bị kéo vào lưới.

“Từ mặt nước, bạn sẽ không thể biết điều gì đang xảy ra bên dưới,” Attenborough chia sẻ trong phim. “Tất cả vẫn luôn bị che giấu – cho đến bây giờ.”

Ông mô tả: “Tàu lưới kéo công nghiệp hiện đại sử dụng xích sắt hoặc thanh kim loại cày nát đáy biển, lùa tất cả sinh vật vào lưới phía sau. Chúng cày xới tàn bạo chỉ để tìm một vài loài có giá trị, còn lại đều bị vứt bỏ. Có khi hơn 3/4 số sinh vật bị bắt sẽ bị vứt đi. Khó có cách đánh bắt nào lãng phí hơn thế.”

Tuy nhiên, Attenborough vẫn giữ niềm tin: “Sức sống của đại dương thật kỳ diệu – nếu chúng ta cho nó một cơ hội.”

Niềm tin ấy không phải không có cơ sở. Một nghiên cứu công bố năm ngoái trên ICES Journal of Marine Science đã theo dõi 15 năm bảo tồn tại Khu bảo tồn biển Lyme Bay (Anh) và ghi nhận:

• Số loài sinh sống ở rạn san hô tăng 95%
• Số lượng và sự đa dạng của cá tăng tới 400%

Đáy biển trở nên bền vững hơn trước bão tố

Những hiệu ứng tích cực này còn lan tỏa sang các vùng biển lân cận – hiện tượng gọi là "spillover" – giúp nghề cá thu được sản lượng cao hơn ở rìa khu bảo tồn. Điều này chứng minh rằng bảo vệ đáy biển không chỉ tốt cho môi trường mà còn có lợi cho hàng tỷ người phụ thuộc vào cá để sống.

Một thông điệp quan trọng khác từ phim OCEAN là: bảo vệ biển không có nghĩa là chống lại ngành ngư nghiệp. Hàng triệu người trên khắp thế giới sống bằng nghề cá, và chính họ là những người muốn cải thiện cách thức khai thác tài nguyên đại dương.

“Sau gần 100 năm sống trên hành tinh này, tôi hiểu rằng nơi quan trọng nhất không nằm trên đất liền, mà là dưới biển cả,” Attenborough khẳng định.

Bộ phim ra mắt trong bối cảnh Hội nghị Đại dương của Liên Hợp Quốc năm 2025 đang đến gần – một cột mốc có thể quyết định tương lai hành tinh. Thế giới đang bàn thảo về mục tiêu bảo vệ 30% đại dương đến năm 2030, trong khi hiện tại mới chỉ đạt khoảng 8%. Vì vậy, OCEAN là bộ phim không thể bỏ lỡ cho bất kỳ ai muốn góp phần thay đổi, trước khi quá muộn.