Trump sa thải lãnh đạo Văn phòng Bản quyền Mỹ giữa tranh cãi về huấn luyện AI

Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa bất ngờ ra quyết định sa thải bà Shira Perlmutter – người giữ chức Cục trưởng Văn phòng Bản quyền Mỹ kể từ năm 2020. Bà Perlmutter từng được bổ nhiệm dưới nhiệm kỳ đầu của ông Trump bởi Thủ thư Quốc hội Carla Hayden – người cũng bị Trump sa thải trong tuần này.

Theo CBS News và Politico, quyết định sa thải được công bố chỉ chưa đầy một ngày sau khi bà Perlmutter từ chối chấp thuận việc cho phép các công ty công nghệ – đặc biệt là Elon Musk – khai thác hàng loạt tác phẩm có bản quyền để huấn luyện mô hình trí tuệ nhân tạo (AI).

Dân biểu Joe Morelle, thành viên Dân chủ hàng đầu trong Ủy ban Hành chính Hạ viện, đã lên tiếng chỉ trích gay gắt:

“Việc ông Trump sa thải Cục trưởng Bản quyền là hành động lạm quyền trắng trợn, chưa từng có tiền lệ và không có cơ sở pháp lý. Không thể là trùng hợp khi ông ấy hành động chỉ sau một ngày bà Perlmutter nói không với đề xuất của Elon Musk.”

Trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump dường như đã xác nhận vụ việc khi chia sẻ lại một bài viết của luật sư Mike Davis dẫn nguồn CBS News. Điều đáng nói là chính Davis cũng bày tỏ sự lo ngại, cho rằng vụ sa thải có thể mở đường cho các “ông lớn công nghệ” chiếm dụng bản quyền vì lợi nhuận từ AI.

Câu chuyện trở nên phức tạp hơn khi Văn phòng Bản quyền Mỹ mới công bố bản dự thảo báo cáo dài kỳ về trí tuệ nhân tạo và bản quyền. Trong phần thứ ba của báo cáo, cơ quan này khẳng định rằng không thể mặc định việc sử dụng tác phẩm có bản quyền để huấn luyện AI là hành vi hợp pháp dựa trên nguyên tắc “sử dụng hợp lý” (fair use).

Cụ thể, báo cáo nhấn mạnh:

“Việc nghiên cứu và phân tích có thể được coi là hợp lý. Nhưng nếu dùng hàng loạt tác phẩm có bản quyền để tạo ra nội dung thương mại có tính cạnh tranh với chính những tác phẩm đó – đặc biệt nếu thông qua việc truy cập trái phép – thì rõ ràng đã vượt khỏi ranh giới fair use.”

Tuy vậy, Văn phòng Bản quyền cho rằng hiện chưa cần can thiệp bằng chính sách pháp luật, mà hy vọng các mô hình cấp phép nội dung sẽ tiếp tục phát triển. Một giải pháp khác được đề xuất là cơ chế cấp phép tập thể mở rộng (extended collective licensing) nhằm tránh tình trạng thị trường thất bại.

Hiện tại, nhiều công ty AI – bao gồm cả OpenAI – đang phải đối mặt với các vụ kiện về vi phạm bản quyền. Trong khi đó, Elon Musk – đồng sáng lập OpenAI và hiện đang điều hành xAI – công khai ủng hộ việc xóa bỏ hoàn toàn luật sở hữu trí tuệ, theo lời kêu gọi của Jack Dorsey (người sáng lập Square và cựu CEO Twitter).

Diễn biến này đang làm dấy lên lo ngại về sự lũng đoạn giữa chính trị, công nghệ và quyền lợi của người sáng tạo nội dung trong thời đại AI phát triển vũ bão.