Thư viện bắt đầu ngập tràn sách AI

Sự bùng nổ của công nghệ trí tuệ nhân tạo không chỉ ảnh hưởng đến sáng tạo nội dung trực tuyến mà còn len lỏi vào hệ thống thư viện công cộng. Tại Mỹ, làn sóng sách do AI tạo ra đang làm dấy lên mối lo ngại lớn về chất lượng và tính xác thực của nội dung, trong khi các thủ thư lại không có đủ nguồn lực để kiểm soát tình trạng này.

Sách AI ngập tràn thư viện, thách thức hệ thống kiểm duyệt

Những năm gần đây, hàng loạt cuốn sách do AI tự động viết và xuất bản đã tràn vào thư viện công cộng thông qua các nền tảng cung cấp sách điện tử như Hoopla và OverDrive. Vấn đề nghiêm trọng ở chỗ các thư viện không thể chọn lọc thủ công từng đầu sách, mà phải tiếp nhận toàn bộ danh mục từ các nền tảng này. Điều này đồng nghĩa với việc hàng nghìn cuốn sách chất lượng thấp hoặc có nội dung không đáng tin cậy đang đến tay bạn đọc một cách vô kiểm soát.

Một ví dụ điển hình là cuốn Fatty Liver Diet Cookbook của tác giả Magda Tangy. Khi các thủ thư rà soát, họ phát hiện ra rằng Magda Tangy hoàn toàn không tồn tại trên mạng. Tấm ảnh trên bìa sách cũng là sản phẩm của công nghệ deepfake, được AI tạo ra. Không chỉ vậy, danh mục sách của Hoopla còn chứa hàng loạt tựa sách như AI Monetization of Your Faceless YouTube Channel hay Elon Musk: Inspirational Quotes and Insights, vốn không có tác giả thực sự đứng sau.

Michael Blackwell, Giám đốc Thư viện quận St. Mary, cảnh báo rằng mặc dù một số sách AI có thể mang lại lợi ích nhất định, nhưng phần lớn lại chứa thông tin sai lệch hoặc không có giá trị thực tiễn. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của các thư viện, nơi vốn được xem là nguồn tài liệu đáng tin cậy cho cộng đồng.

Thủ thư quá tải, không thể kiểm duyệt sách AI

Sự gia tăng nhanh chóng của sách AI đặt ra một thách thức lớn đối với các thủ thư. Họ không có đủ nhân lực để rà soát từng cuốn sách trong danh mục khổng lồ. Một thủ thư giấu tên chia sẻ rằng quá trình kiểm tra từng tác giả, nội dung và bìa sách để xác định nguồn gốc AI là vô cùng tốn thời gian, trong khi số lượng sách dạng này vẫn không ngừng gia tăng mỗi tháng.

Đặc biệt, nền tảng Hoopla không cho phép thư viện loại bỏ riêng lẻ những cuốn sách đáng ngờ, mà buộc họ phải tiếp nhận cả danh mục. Điều này khiến các thủ thư bất lực trong việc bảo vệ chất lượng nội dung, dẫn đến việc người đọc dễ dàng tiếp cận những cuốn sách do AI tạo ra mà không hay biết.

Ông Blackwell cũng lưu ý rằng phần lớn người dùng thư viện mặc định tin tưởng vào tài liệu mà họ mượn, mà không hề biết rằng một số sách có thể chưa qua kiểm duyệt. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với những chủ đề liên quan đến khoa học, y tế hay tài chính, nơi thông tin sai lệch có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

Một trường hợp khác là cuốn tiểu thuyết The Unknown Guest của Rylie Dark, đã được Văn phòng Bản quyền Mỹ xác nhận là tác phẩm do AI viết. Điều này cho thấy làn sóng sách AI không chỉ ảnh hưởng đến sách phi hư cấu mà còn xâm nhập cả vào lĩnh vực văn học.

Người đọc bị đánh lừa, vô tình tải nhầm sách AI

Tình trạng nội dung kém chất lượng trong ngành xuất bản không phải là vấn đề mới. Từ lâu, các thủ thư đã cảnh báo về hiện tượng sách tóm tắt sơ sài hoặc nội dung nghèo nàn, mà họ gọi là "vendor slurry" – tức những tài liệu vô giá trị được xuất bản với mục đích thương mại hơn là cung cấp kiến thức thực sự.

Sự phát triển của AI đã đẩy vấn đề này lên một cấp độ mới. Hàng loạt sách tóm tắt tự động xuất hiện tràn lan trên các nền tảng thư viện, đặc biệt là Hoopla. Nền tảng này không cho phép thư viện lọc sách thủ công, buộc họ phải tiếp nhận toàn bộ danh mục, bao gồm cả những sách chất lượng thấp.

Luca Bartlomiejczyk, thủ thư tại Thư viện tưởng niệm Edith Wheeler (Connecticut), cho biết các nền tảng phân phối sách đang lợi dụng số lượng để đánh lừa người đọc.

“Họ quảng bá rằng có hàng chục nghìn đầu sách, nhưng thực tế, rất nhiều trong số đó là nội dung rác. Nếu một thư viện tuyên bố có 15.000 sách điện tử, nhưng 5.000 trong số đó là sách AI chất lượng kém, thì họ thực sự đang cung cấp giá trị gì?”

Một hệ quả khác là sách tóm tắt do AI tạo ra đang lấn át kết quả tìm kiếm, khiến người đọc khó tiếp cận phiên bản gốc. Ví dụ, khi tìm kiếm tiểu thuyết The Women của Kristin Hannah, kết quả hiển thị trên thư viện lại là một bản tóm tắt với chữ “summary” nhỏ đến mức khó nhận ra. Điều này khiến nhiều người tải nhầm sách mà không hề hay biết, đồng thời làm thư viện lãng phí kinh phí cho những nội dung không xứng đáng.

Thư viện cần quyền kiểm soát tốt hơn

Vấn đề sách AI không kiểm duyệt đã thu hút sự quan tâm của nhiều tổ chức trong ngành thư viện. Library Futures và Library Freedom Project từng gửi thư yêu cầu các nền tảng như Hoopla và OverDrive giải trình về việc phân phối tài liệu không phù hợp, nhưng đến nay vẫn chưa nhận được phản hồi thỏa đáng.

Sarah Lamdan, Phó giám đốc Hiệp hội Thư viện Mỹ, nhấn mạnh rằng thư viện cần có quyền kiểm soát tốt hơn đối với danh mục của mình. Bà đề xuất rằng các nền tảng phân phối sách nên có cơ chế phân loại rõ ràng sách do AI tạo ra, để người đọc có đầy đủ thông tin trước khi quyết định tiếp cận chúng.

“Nếu người đọc muốn tìm sách AI, họ nên có thông tin đầy đủ để đưa ra quyết định sáng suốt. Nhưng việc để sách AI lẫn lộn với sách truyền thống mà không có bất kỳ cảnh báo nào là điều không thể chấp nhận được.”

Trong khi các thư viện vẫn đang loay hoay tìm giải pháp, làn sóng sách AI vẫn tiếp tục bùng nổ một cách mất kiểm soát, đặt ra câu hỏi về tương lai của hệ thống thư viện công cộng trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.

Bạn nghĩ sao về làn sóng sách AI này? Liệu các thư viện có thể kiểm soát được chất lượng nội dung trong tương lai? Hãy để lại ý kiến của bạn!