Giáo sư mách cách nhận viết bài luận do AI viết

Giáo sư Mark Massaro, người giảng dạy môn Viết luận tại Trường Cao đẳng Florida Southwestern, đã chứng kiến nghề giáo của mình thay đổi hoàn toàn từ năm 2023. Khi ChatGPT bắt đầu lan rộng, ông phải liên tục đọc và đánh giá những bài tập không còn mang giọng văn của sinh viên mà mang hơi hướng... máy móc. Theo ông, trong mỗi lớp học, có khoảng 1/5 sinh viên nộp bài nghi do AI viết.

Ban đầu, ông sử dụng các công cụ phát hiện văn bản AI. Nhưng khi trường cấm giảng viên đưa bài sinh viên lên những nền tảng đó vì lý do bảo mật, ông buộc phải tự dựa vào kinh nghiệm. Và từ đó, một “danh sách đỏ” ra đời – tập hợp những dấu hiệu khả nghi cho thấy một bài viết có thể do AI tạo ra.

Một trong những dấu hiệu dễ nhận thấy là việc lạm dụng dấu gạch ngang dài (em-dash). Massaro kể rằng nếu nghi ngờ, ông sẽ yêu cầu sinh viên đến bàn giáo viên và đề nghị họ gõ một dấu em-dash. “Bài của em đầy dấu này, vậy gõ thử đi,” ông thường nói. Và phần lớn sinh viên… không biết cách thực hiện.

Một dấu hiệu khác là việc không thụt đầu dòng – điều trái ngược với quy chuẩn viết luận truyền thống. Các đoạn văn từ AI thường đổ dồn thành khối lớn, không phân mảng rõ ràng. Cùng với đó là những bài viết có ngữ pháp hoàn hảo nhưng nội dung nông cạn, đều đều như máy và thiếu dấu ấn cá nhân.

Massaro cũng để ý đến lịch sử viết bài. Trong lớp ông tổ chức nhiều buổi viết nháp, phản biện lẫn nhau, thảo luận với trung tâm hỗ trợ viết. Nhưng những sinh viên nộp bài “sạch sẽ”, không để lại dấu vết của quá trình ấy – lại thường là những người bị nghi ngờ nhất.

Giọng văn vô hồn cũng là một chỉ dấu quan trọng. Một bài luận phản ánh trải nghiệm cá nhân, ví dụ khi làm việc tại cửa hàng tạp hóa, sẽ chứa nhiều chi tiết thực tế, thậm chí “lạ đời”. Ngược lại, bài do AI viết có xu hướng trừu tượng, bay bổng một cách chung chung về “tình bạn” hay “giá trị cuộc sống”.

Thậm chí, nhiều sinh viên còn để sót luôn cả... câu lệnh nhập vào chatbot trong bài viết. Một số khác lại dẫn nguồn không tồn tại – kiểu trích dẫn tưởng như đáng tin nhưng thực tế là bịa đặt do AI “tưởng tượng”.

Việc đối mặt với sinh viên gian lận không dễ dàng, nhưng phần lớn Massaro có thể phát hiện ngay. Một số sinh viên thừa nhận ngay việc dùng AI, số khác thì im lặng. Những em vô tội thường phản ứng mạnh mẽ – và ông có xu hướng tin họ.

Massaro buồn bã thừa nhận, điều đáng tiếc nhất là sinh viên đang đánh mất cơ hội hình thành bản sắc tư duy và sáng tạo riêng. “Đây lẽ ra là lúc họ tìm tiếng nói của chính mình. Nhưng giờ AI đang nói thay họ – và nghĩ thay họ luôn rồi,” ông nói.