Bí ẩn người tự cháy: Khoa học nói gì?

Người tự cháy: Huyền thoại hay sự thật?

Vào tháng 12 năm 2010, Michael Faherty, 76 tuổi, được phát hiện tử vong trong nhà riêng tại Galway, Ireland. Thi thể ông cháy rụi trong khi căn phòng gần như không bị hư hại gì – chỉ vài vết ám khói trên trần và sàn. Không có dấu hiệu chất gây cháy hay nguồn lửa rõ ràng nào. Không tìm được lời giải thích nào hợp lý hơn, viên điều tra đã kết luận đây là một trường hợp… "tự cháy".

Từ tiểu thuyết đến niềm tin thời Victoria

Hiện tượng người tự cháy – hay còn gọi là cháy tự phát – từng là đề tài nổi bật ở châu Âu thế kỷ 17 đến 19. Hàng chục trường hợp được mô tả, chủ yếu liên quan đến phụ nữ lớn tuổi, béo phì, thường xuyên uống rượu. Xác nạn nhân thường bị cháy nặng ở phần thân, nhưng các vật xung quanh lại gần như nguyên vẹn – tạo nên cảm giác rùng rợn như trong tiểu thuyết.

Một trong những ví dụ nổi bật là tiểu thuyết Bleak House (Nhà tối tăm) của Charles Dickens, trong đó nhân vật Krook – một người nghiện rượu – bỗng bốc cháy và chỉ để lại đống tro. Dickens tin hiện tượng này là có thật và còn viết lời bảo vệ điều đó trong phần giới thiệu sách.

Khoa học nói gì?

Về mặt khoa học, hiện tượng "cháy tự phát" hoàn toàn có thật – nhưng không phải với cơ thể người. Một số vật liệu như cỏ khô, phân trộn hoặc hóa chất dễ cháy (như phosphor) có thể tự bốc cháy khi tích tụ đủ nhiệt độ do phản ứng hóa học. Tuy nhiên, cơ thể người không có đặc điểm đó.

Roger Byard, chuyên gia pháp y tại Đại học Adelaide (Úc), khẳng định không có bằng chứng khoa học nào cho thấy con người có thể tự bốc cháy. Các vụ việc thường xảy ra khi nạn nhân sống cô lập, không có nhân chứng. Hơn nữa, không có loài động vật nào từng bị như vậy.

Một số giả thuyết từng được đưa ra như tia sét, chất lạ trong máu, khí ruột, điện tĩnh, thậm chí là trừng phạt từ thần linh… Nhưng không giả thuyết nào đứng vững về mặt thực nghiệm.

Lý thuyết "hiệu ứng tim đèn cầy" (wick effect)

Giải thích hợp lý và khả thi nhất hiện nay là hiệu ứng “tim đèn cầy”. Theo đó, mỡ cơ thể người có thể cháy chậm giống như sáp nến, trong khi quần áo hoặc chăn mền đóng vai trò như tim nến. Nếu có chất dễ cháy như rượu bị đổ và nguồn bén lửa như tàn thuốc, ngọn lửa âm ỉ có thể thiêu cháy phần thân trong nhiều giờ mà không lan ra xung quanh.

Một thí nghiệm năm 1998 do chương trình khoa học BBC thực hiện đã chứng minh điều này. Một xác heo được bọc chăn và châm lửa đã cháy âm ỉ trong nhiều giờ, phần thân bị thiêu rụi hoàn toàn, còn chân thì nguyên vẹn – tái hiện đúng hiện trường nhiều vụ "tự cháy".

Không huyền bí như ta tưởng

Hiện tượng người tự bốc cháy không phải phép màu, cũng không phải hình phạt siêu nhiên. Dù rùng rợn, nhưng lời giải thích từ khoa học – như hiệu ứng wick – giúp ta hiểu rằng đây là hậu quả của điều kiện vật lý đặc biệt chứ không phải hiện tượng kỳ bí. Và điều quan trọng là: nó hoàn toàn có thể phòng tránh được.