Bê bối ‘hiến tạng khi tim còn đập’ chấn động nước Mỹ

TJ Hoover, 33 tuổi, được đưa vào viện vì sốc thuốc quá liều năm 2021. Các bác sĩ kết luận anh đã chết não và chuẩn bị quy trình hiến tạng. Thế nhưng, khi êkíp phẫu thuật đang cạo lông ngực, sát khuẩn và bàn tán về việc lấy nội tạng, Hoover bất ngờ tỉnh lại – đúng vào khoảnh khắc tính mạng anh sắp bị định đoạt bởi một quyết định sai lầm.

Anh sống sót và hiện ở Kentucky cùng chị gái. Câu chuyện của Hoover gây rúng động toàn quốc, đồng thời khơi nguồn cho một cuộc điều tra quy mô liên bang vào hệ thống hiến tạng của Mỹ, nơi sinh mạng con người đôi khi được định đoạt quá dễ dàng.

Không chỉ dừng lại ở Hoover, một vụ việc khác càng làm tăng mối lo ngại về lỗ hổng trong hệ thống. Misty Hawkins, 42 tuổi, bị nghẹn khi ăn vào mùa xuân năm 2024, rơi vào hôn mê sâu. Gia đình được thông báo tình trạng không thể cứu chữa và quyết định rút máy thở để hiến tạng. Nhưng chỉ 5 phút sau khi các bác sĩ bước vào phòng mổ, trái tim Hawkins bất ngờ đập trở lại. Dù ca phẫu thuật bị hủy bỏ, bà được tuyên bố tử vong lần thứ hai sau đó chỉ 12 phút.

Gia đình không hề được thông báo chuyện này, cho đến hơn một năm sau khi đọc trên báo.

Hai vụ việc đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu các quyết định "chết lâm sàng" có thực sự chính xác, hay sự hấp tấp trong quy trình đang khiến sinh mạng con người bị đem ra đánh đổi?

Hiến tạng khi chưa chết: phần nổi của tảng băng

Bộ Y tế Mỹ xác nhận những gì xảy ra với Hoover và Hawkins là những ví dụ rõ ràng cho sự đổ vỡ trong quy trình đánh giá sự sống – tử vong. Cuộc điều tra tập trung vào tổ chức hiến tạng Kentucky Organ Donor Affiliates (KODA), hiện đã đổi tên thành Network for Hope. Trong 351 trường hợp được xem xét, có hơn 100 ca bị đánh giá là "gây nghi ngờ nghiêm trọng", trong đó 28 trường hợp có thể đã diễn ra khi người hiến chưa thực sự qua đời.

Một trong ba bệnh nhân bị xác định vẫn còn phản xạ thần kinh – yếu tố y học cho thấy họ chưa chết lâm sàng. Điều này vi phạm nghiêm trọng quy trình hiến tạng và chuẩn đạo đức y khoa.

Bộ trưởng Y tế Mỹ, Robert F. Kennedy Jr., đã ra tuyên bố khẩn: “Chúng tôi nhận thấy có những trường hợp lấy tạng khi bệnh nhân vẫn còn dấu hiệu sự sống. Điều này là không thể chấp nhận. Mỗi sinh mạng đều đáng được tôn trọng.” Ông cũng cam kết sẽ thúc đẩy cải tổ toàn diện hệ thống thu nhận và cấy ghép nội tạng quốc gia.

Sai phạm hệ thống, thiếu giám sát, quy trình mơ hồ

Trong báo cáo điều trần ngày 22/7, Bộ Y tế Mỹ và Cơ quan Quản lý Tài nguyên & Dịch vụ Y tế (HRSA) cho rằng các tổ chức điều phối nội tạng đã hoạt động thiếu kiểm soát, không cập nhật các hướng dẫn lâm sàng mới, và có dấu hiệu "đặt hiệu quả thu thập tạng lên trên sự an toàn của người hiến".

Các sai phạm bao gồm: bỏ qua đánh giá thần kinh đầy đủ, không hợp tác với đội ngũ y tế chính, không thông báo rõ ràng cho gia đình người hiến, và vi phạm quy trình chuẩn trong các ca hiến tạng sau chết tuần hoàn (DCD) lẫn chết não (DBD).

Cụ thể, trong trường hợp DCD như Misty Hawkins, bệnh nhân được rút máy thở, nhưng các phản xạ sinh lý có thể vẫn xuất hiện. Nếu không được theo dõi đúng cách, các bác sĩ có thể tuyên bố tử vong quá sớm.

Trong khi đó, DBD – như trường hợp Hoover – yêu cầu các chỉ số y khoa rõ ràng về ngưng hoạt động của não bộ và thân não. Sai sót ở bước này không chỉ là lỗi y tế, mà còn là vấn đề đạo đức.

Ngành hiến tạng Mỹ đứng trước cải tổ lớn

Mỗi năm tại Mỹ có hơn 48.000 ca ghép tạng được thực hiện, trong khi danh sách chờ lên tới 103.000 người. Áp lực cung cầu khiến các tổ chức có xu hướng "tăng tốc" quy trình, bất chấp cảnh báo từ giới chuyên gia.

Network for Hope, tổ chức bị điều tra, vẫn giữ im lặng trước truyền thông. Trên website, họ tuyên bố “cam kết minh bạch và tuân thủ đầy đủ quy định”, nhưng chưa công bố giải trình cụ thể nào về các sai phạm.

Hiện HRSA đã yêu cầu các trung tâm điều phối nội tạng trên toàn quốc rà soát lại quy trình, đặc biệt là các tình huống có dấu hiệu sống xuất hiện trong khi chuẩn bị lấy tạng. Bộ Y tế cũng yêu cầu Network for Hope thực hiện phân tích nguyên nhân gốc rễ và thiết lập quy trình tạm dừng mổ lấy tạng nếu có dấu hiệu bất thường.

Quốc hội Mỹ – từng điều tra hệ thống hiến tạng trong nhiều năm – cho biết sẽ mở rộng giám sát sau phiên điều trần vừa qua. Mục tiêu là xây dựng hệ thống không chỉ hiệu quả trong việc cứu người, mà còn tuyệt đối tôn trọng quyền được sống – và quyền được chết – của mỗi cá nhân.