Ba quản trị viên Hugo từ chức vì bê bối dùng AI tại Worldcon 2025

Một lần nữa, giải thưởng Hugo – biểu tượng của văn học khoa học viễn tưởng – lại vướng vào tranh cãi. Lần này, tâm điểm là kỳ Worldcon 2025 sắp tới tại Seattle, nơi ban tổ chức bị phát hiện sử dụng công cụ AI trong quá trình rà soát ứng viên tham gia chương trình. Hệ quả là ba thành viên cấp cao thuộc ban quản trị Hugo đã đồng loạt từ chức, dù khẳng định rằng AI không hề được dùng trong quy trình xét giải.

Trong tuyên bố được đăng trên mạng xã hội Bluesky, ba người gồm quản trị viên Nicholas Whyte, phó quản trị viên Esther MacCallum-Stewart và trưởng bộ phận WSFS Cassidy, đã thông báo từ chức. “Chúng tôi muốn khẳng định rõ: không có bất kỳ công cụ AI tạo sinh nào được dùng trong quá trình xét giải Hugo,” trích lời trong tuyên bố.

Tuy nhiên, nhiều thành viên trong cộng đồng đã nắm rõ vụ việc từ trước. Trên blog File 770 và trang web chính thức của Seattle Worldcon 2025, một bài đăng ngày 30/4 giải thích chi tiết việc ban tổ chức đã sử dụng một mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) để hỗ trợ rà soát thông tin ứng viên tham gia các buổi thảo luận tại hội nghị.

Theo chủ tịch Worldcon 2025, bà Kathy Bond, LLM – được cho là ChatGPT – chỉ được dùng để tìm kiếm trực tuyến theo tên của ứng viên, không đưa thêm dữ liệu cá nhân nào vào hệ thống. Mục đích của việc này là tiết kiệm hàng trăm giờ làm việc của đội ngũ tình nguyện và tăng độ chính xác trong kiểm tra.

Tuy nhiên, động thái này vẫn gây phẫn nộ trong cộng đồng yêu thích văn học viễn tưởng, đặc biệt khi AI bị xem là mối đe dọa với sáng tạo nguyên bản. Trước làn sóng chỉ trích, bà Bond đã lên tiếng xin lỗi vào ngày 2/5, thừa nhận rằng tuyên bố ban đầu là “thiếu sót và không đáp ứng đúng mối quan tâm của cộng đồng.”

Bất chấp lời xin lỗi, thiệt hại đã xảy ra. Tác giả Moonstorm – Yoon Ha Lee – đã rút tác phẩm của mình khỏi danh sách đề cử giải Lodestar (dành cho tiểu thuyết thiếu niên xuất sắc). Trong bài đăng ngày 1/5, ông dẫn lại bài viết của Worldcon và tuyên bố rút lui. Sau khi có tin về đơn từ chức của ban quản trị Hugo, Yoon Ha Lee chia sẻ: “Tôi rất tôn trọng và biết ơn những người đã làm việc trong ban tổ chức. Thật đáng tiếc mọi chuyện đã đi đến mức này.”

Sự kiện Worldcon 2025 dự kiến diễn ra từ ngày 13 đến 17 tháng 8 tại Seattle, với lễ trao giải Hugo được tổ chức vào ngày 16 tháng 8. Trong khi tranh cãi vẫn chưa hạ nhiệt, một lần nữa câu hỏi được đặt ra: AI nên – hay không nên – có mặt trong các hoạt động văn hóa và nghệ thuật vốn dựa trên cảm hứng con người?