Apple đang ‘siết’ chết các mạng xã hội?

Khi Apple tung ra iOS 18, tâm điểm của sự chú ý đổ dồn vào những tính năng trí tuệ nhân tạo (AI) mới. Tuy nhiên, một thay đổi nhỏ nhưng mang tính chiến lược lại đang gây sóng gió trong giới phát triển ứng dụng, đặc biệt là các nền tảng mạng xã hội và nhắn tin. Thay đổi này xoay quanh tính năng đồng bộ hóa danh bạ – một yếu tố từng đóng vai trò sống còn giúp các ứng dụng xã hội lớn như Instagram, WhatsApp, và Snapchat phát triển mạnh mẽ.

Trước đây, việc đồng bộ hóa toàn bộ danh bạ giúp các ứng dụng dễ dàng kết nối người dùng với bạn bè, gia đình và cả những người họ quen biết. Điều này tạo nên hiệu ứng mạng lưới mạnh mẽ, là chìa khóa giúp các nền tảng này nhanh chóng thu hút người dùng ngay khi ra mắt, leo lên bảng xếp hạng của App Store và khẳng định vị thế. Nhưng với iOS 18, Apple đã mang đến một thay đổi mang tính bước ngoặt. Người dùng giờ đây có thể chọn chia sẻ từng liên hệ thay vì buộc phải chia sẻ toàn bộ danh bạ như trước. Đây được xem là một động thái để bảo vệ quyền riêng tư của người dùng, nhưng đồng thời lại đẩy các ứng dụng xã hội mới vào thế khó.

Nikita Bier, nhà sáng lập và cố vấn cho nhiều ứng dụng xã hội, không ngần ngại gọi thay đổi này là "ngày tận thế". Theo ông, các ứng dụng xã hội dựa trên mô hình kết bạn sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc phát triển. "Việc tạo dựng mạng lưới bạn bè giờ đây là một thử thách gần như bất khả thi," Bier chia sẻ với New York Times. Các ứng dụng từng dễ dàng yêu cầu truy cập danh bạ của người dùng để xây dựng mạng lưới bạn bè, đề xuất các tài khoản phù hợp giờ phải đối mặt với một quy trình phức tạp hơn.

Khi người dùng đồng ý chia sẻ danh bạ, họ sẽ phải thông qua một màn hình mới để chọn từng liên hệ riêng lẻ. Điều này không chỉ làm quá trình trở nên rườm rà mà còn có thể làm giảm số lượng người sẵn lòng chia sẻ thông tin, gây ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ phát triển của các ứng dụng xã hội mới.

Apple khẳng định, việc cho phép người dùng kiểm soát quyền chia sẻ danh bạ là cần thiết, đặc biệt khi người dùng có thể có hàng trăm, thậm chí hàng nghìn liên hệ, bao gồm cả những người họ không muốn chia sẻ như bác sĩ tâm lý, người yêu cũ hay những người họ gặp thoáng qua nhiều năm trước. “Người dùng không nên phải chọn giữa việc chia sẻ tất cả hoặc không chia sẻ gì,” Apple nhấn mạnh.

Tuy nhiên, từ phía các nhà phát triển, thay đổi này bị xem là hành động làm phức tạp hóa quy trình, gây khó khăn cho những nền tảng nhỏ và mới nổi. Trong khi đó, các dịch vụ của chính Apple như iMessage lại không phải tuân theo quy định này, điều này khiến nhiều người cho rằng Apple đang chơi trò "thiên vị chính mình" (self-preferencing), một hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

Một số chuyên gia cũng lo ngại rằng các nền tảng xã hội lớn như Facebook hay Instagram sẽ hưởng lợi từ thay đổi này. Các nền tảng này đã có "hiệu ứng mạng lưới" (network effects) quá lớn, khiến họ không còn cần phải dựa vào việc xin phép chia sẻ danh bạ từ người dùng mới. Trong khi đó, các ứng dụng mới lại đối mặt với bài toán khó: làm thế nào để thu hút người dùng mà không có sự trợ giúp của vòng kết nối bạn bè.

Nhìn vào bức tranh toàn cảnh, Nikita Bier dự đoán rằng các mạng xã hội dựa trên mô hình kết bạn có thể dần bị thay thế bởi những nền tảng dựa trên nội dung, giống như TikTok. Những nền tảng này không cần dựa vào các mối quan hệ xã hội, mà thay vào đó, đề xuất nội dung dựa trên sở thích cá nhân của từng người dùng. Hoặc xa hơn, những ứng dụng AI có thể trở thành xu hướng, nơi không còn cần đến sự kết nối giữa người dùng với nhau.

"Làm một ứng dụng mạng xã hội dựa trên mô hình kết bạn giờ đây thực sự rất khó, và với thay đổi này, nó gần như là bất khả thi," Bier khẳng định.

Trong bối cảnh Apple tiếp tục đặt ưu tiên vào quyền riêng tư của người dùng, các ứng dụng xã hội nhỏ lẻ sẽ cần phải thay đổi chiến lược nếu muốn tồn tại và phát triển. Những nền tảng mới sẽ phải tìm cách tạo dựng cộng đồng mà không còn sự hỗ trợ từ các mạng lưới bạn bè truyền thống. Thay đổi của Apple đã vẽ nên một thách thức lớn cho cả ngành công nghiệp, và câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ: Liệu Apple đang bảo vệ người dùng, hay thực sự "bóp nghẹt" sự cạnh tranh?