Vĩnh biệt PGS.TS Nguyễn Lân Cường – Nhà khoa học tài hoa của nền khảo cổ học Việt Nam

PGS.TS Nguyễn Lân Cường – người con thứ tư trong đại gia đình trí thức Nguyễn Lân – đã khép lại cuộc đời mình vào sáng ngày 6/5 tại Bệnh viện Đại học Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội, sau thời gian chiến đấu với căn bệnh ung thư dạ dày. Ở tuổi 84, ông để lại một di sản đồ sộ trải dài trên nhiều lĩnh vực: từ khảo cổ học, nhân chủng học đến âm nhạc và hội họa.

Được sinh ra trong một gia đình coi trọng học vấn, con đường tri thức của ông được vun đắp từ rất sớm. Sau khi tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Hà Nội, ông tiếp tục con đường nghiên cứu tại các học viện hàng đầu ở Đức và Liên Xô, mang về cho đất nước cái nhìn sâu sắc và khoa học về những gì thuộc về quá khứ xa xôi.

Hơn nửa thế kỷ dấn thân vào ngành khảo cổ, PGS.TS Nguyễn Lân Cường là người đã trực tiếp khai quật, phân tích và bảo tồn hơn 1.000 bộ di cốt người cổ – một con số ấn tượng không chỉ ở Việt Nam mà cả trên bình diện khu vực. Những di chỉ khảo cổ như Hòa Diêm, Vườn Chuối, chùa Đậu hay Tiêu Sơn từng hiện lên sống động qua từng trang báo cáo khoa học của ông.

Cuốn sách Bộ xương người nói với chúng ta điều gì? – từng đoạt Giải thưởng Sách Quốc gia năm 2024 – là minh chứng cho cách ông biến khoa học trở nên gần gũi, hấp dẫn với công chúng. Bằng hình ảnh và cách diễn giải dễ hiểu, ông đã mở ra một cánh cửa bước vào thế giới của tổ tiên xa xưa, nơi bộ xương không chỉ là vật chứng mà là ngôn ngữ kể chuyện lịch sử.

Ít ai biết rằng phía sau hình ảnh một nhà khảo cổ nghiêm cẩn, PGS.TS Nguyễn Lân Cường còn mang trong mình tâm hồn nghệ sĩ đầy cảm xúc. Gần 100 ca khúc được ông sáng tác trong đời, nhiều trong số đó như Vị tướng của lòng dân hay Bài ca về những người lính đảo đã trở thành giai điệu thân thuộc với bao thế hệ người Việt.

Không dừng lại ở âm nhạc, ông còn có niềm đam mê với hội họa – đặc biệt là tranh sơn dầu. Những buổi triển lãm cá nhân của ông thu hút sự quan tâm của giới nghệ thuật nhờ nét vẽ dung dị, gần gũi và đầy chiều sâu.

Sự ra đi của PGS.TS Nguyễn Lân Cường không chỉ là mất mát đối với giới khảo cổ học mà còn để lại khoảng trống trong lòng những người yêu nghệ thuật và trân trọng tri thức. Ông là minh chứng sống động cho một đời người gắn bó trọn vẹn với khoa học và cái đẹp – một nhà nghiên cứu tận tâm, một người nghệ sĩ tài hoa, một người truyền cảm hứng bất tận cho thế hệ trẻ.

Dù ông đã rời xa trần thế, nhưng tinh thần học thuật không mệt mỏi và tình yêu văn hóa sâu sắc của ông sẽ tiếp tục sống mãi qua từng trang sách, từng bản nhạc và từng di chỉ lịch sử ông từng chạm tay.