Thế giới vắng bóng con người?

Không ồn ào như những cuộc cách mạng khoa học trước đây, làn sóng trí tuệ nhân tạo đang lan rộng một cách lặng lẽ nhưng thấm sâu, len lỏi vào từng ngóc ngách của đời sống hiện đại. Và nếu dự báo của giáo sư Subhash Kak – nhà khoa học máy tính tại Đại học bang Oklahoma – trở thành hiện thực, Trái Đất vào năm 2300 có thể chỉ còn vỏn vẹn 100 triệu người sinh sống.

Con số ấy ít hơn cả dân số hiện tại của Mexico, và tương đương với chỉ một phần mười dân số toàn cầu hôm nay. Nguyên nhân? Không phải chiến tranh, cũng không phải dịch bệnh – mà là hệ quả kéo dài của một xã hội nơi máy móc làm mọi thứ, còn con người thì không còn lý do để tồn tại trong guồng quay đó.

Theo giáo sư Kak, AI sẽ không bao giờ có ý thức như con người, nhưng điều đó không ngăn được việc chúng chiếm lĩnh thị trường lao động. Khi chi phí nuôi dạy trẻ ngày càng leo thang mà tương lai nghề nghiệp trở nên bấp bênh, nhiều người bắt đầu từ chối việc làm cha mẹ. Những thành phố từng là trung tâm kinh tế và văn hóa như New York, London hay Tokyo có thể trở thành những "vùng đất im lặng" – nơi không còn tiếng trẻ thơ, không còn vòng đời nối tiếp.

Tình trạng này không còn là dự báo viễn tưởng. Các số liệu cho thấy tỷ lệ sinh đang lao dốc ở nhiều quốc gia phát triển – Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc và nhiều nước châu Âu. Tỷ lệ thất nghiệp gia tăng không chỉ là câu chuyện của hôm nay mà còn là cái bóng đè nặng lên tâm lý người trẻ. Elon Musk từng cảnh báo rằng AI có thể khiến con người... tuyệt chủng không phải vì công nghệ giết chết ta, mà vì chúng khiến ta không còn thiết tha nhân rộng sự sống.

Tương lai gần cũng đã cho thấy dấu hiệu bất ổn. Vào tháng 3/2025, Bộ trưởng Tài chính Anh Rachel Reeves thừa nhận nhiều vị trí trong khu vực công đã và đang bị AI thay thế, kèm theo kế hoạch cắt giảm nhân sự quy mô lớn. Dario Amodei – CEO của Anthropic, đơn vị phát triển Claude AI – còn đưa ra dự báo nghiêm khắc hơn: một nửa số công việc văn phòng sẽ sớm biến mất. Ông kêu gọi các chính phủ phải đối diện trung thực với điều đó, thay vì tô hồng cho những đợt sa thải.

Giáo sư Kak, người từng viết nhiều sách về lịch sử và xu hướng công nghệ, không chắc chắn rằng những gì ông dự đoán sẽ chắc chắn xảy ra. Nhưng ông cho rằng rất khó để lội ngược dòng khi xã hội ngày càng khước từ việc sinh con, và trí tuệ nhân tạo ngày càng khẳng định vị thế trong mọi lĩnh vực.

“Chúng ta có thể chữa khỏi ung thư, tăng trưởng kinh tế vượt bậc, nhưng vẫn sẽ đối mặt với một xã hội nơi hàng triệu người không có việc làm, không mục tiêu, và không còn cảm thấy mình là một phần quan trọng của thế giới”, ông nói.

Và đó có thể chính là cú chạm lạnh lẽo nhất của AI: không phải một cỗ máy sát nhân, mà là một thế giới không còn lý do để sinh ra thêm bất kỳ ai.