Nhà văn Hungary László Krasznahorkai đoạt Nobel Văn học 2025

Vào ngày 9/10, Viện Hàn lâm Thụy Điển chính thức trao giải Nobel Văn học 2025 cho László Krasznahorkai, nhà văn người Hungary. Trong thông cáo, Ủy ban Nobel ca ngợi ông “vì kho tàng sáng tác đầy cuốn hút và mang tầm nhìn sâu sắc, nơi giữa những khải huyền kinh hoàng, ông vẫn khẳng định sức mạnh cứu rỗi của nghệ thuật”. Đây là sự tôn vinh dành cho một cây bút kiên định với văn chương trong suốt hơn bốn thập kỷ, người đã không ngừng đào sâu bản chất của con người trong thời kỳ hỗn loạn và biến động.

• Chân dung 3 khoa học nhận giải Nobel Y sinh 2025

Krasznahorkai được xem là bậc thầy của dòng tiểu thuyết sử thi Trung Âu, tiếp nối truyền thống của những tên tuổi lớn như Franz Kafka hay Thomas Bernhard. Văn chương của ông đậm đặc chủ nghĩa hiện sinh, thấm đẫm nét phi lý và bi kịch, nơi con người luôn bị đẩy vào tình thế giới hạn để soi rọi chính mình. Tuy vậy, trong sâu thẳm u tối ấy, người đọc vẫn nhận ra ánh sáng yếu ớt nhưng bền bỉ của niềm tin và nghệ thuật — thứ mà ông tin là có thể cứu rỗi linh hồn nhân loại.

Sinh năm 1954 tại thị trấn Gyula, miền đông Hungary, Krasznahorkai trải qua tuổi trẻ trong bối cảnh đất nước bị bao trùm bởi những căng thẳng chính trị và ý thức hệ. Ông từng học luật rồi chuyển sang ngôn ngữ học và văn học Hungary tại Budapest, trước khi trở thành biên tập viên và sau đó là nhà văn tự do. Con đường văn chương đến với ông không phải như một lựa chọn nghề nghiệp, mà là một định mệnh – nơi ông tìm thấy cách duy nhất để diễn giải nỗi hoang mang của thời đại.

Năm 1985, ông ra mắt tiểu thuyết đầu tay “Sátántangó” (Vũ điệu của quỷ) – tác phẩm đã làm thay đổi diện mạo văn học Hungary hiện đại. Cuốn tiểu thuyết là bức tranh ảm đạm về một cộng đồng nông thôn đang dần sụp đổ, nơi niềm tin bị bào mòn và con người vật lộn với sự mục rữa tinh thần. “Sátántangó” không chỉ gây tiếng vang về mặt văn học mà còn được đạo diễn Béla Tarr chuyển thể thành bộ phim kéo dài hơn bảy giờ, trở thành biểu tượng của điện ảnh nghệ thuật thế giới. Từ đó, hai tên tuổi Krasznahorkai và Béla Tarr gắn bó như hai mảnh ghép không thể tách rời trong nghệ thuật Hungary.

Bước ra khỏi biên giới Trung Âu, Krasznahorkai mở rộng tầm nhìn của mình sang phương Đông. Ông dành nhiều năm sống và sáng tác ở châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, Nhật Bản và Mông Cổ. Trải nghiệm tại những vùng đất này đã để lại dấu ấn đậm nét trong văn chương của ông, khiến ngôn ngữ và triết lý viết dần nhuốm màu chiêm nghiệm và sâu lắng hơn. Trong các tác phẩm như The Prisoner of Urga hay Destruction and Sorrow Beneath the Heavens, người đọc nhận ra sự pha trộn tinh tế giữa bi kịch hiện sinh phương Tây và suy tư tĩnh tại của triết học phương Đông.

Krasznahorkai thường được gọi là “nhà văn hậu hiện đại của khải huyền”, với lối viết đặc trưng bởi những câu văn dài miên man, xoáy sâu vào tâm trí con người. Cấu trúc câu của ông như một dòng chảy ý thức, liên tục cuộn trào, dồn nén và giải phóng. Giọng văn u tối, nhịp điệu căng thẳng, tạo nên cảm giác vừa mê hoặc vừa ngột ngạt. Độc giả cần kiên nhẫn để theo đuổi từng tầng nghĩa, nhưng chính điều đó lại khiến họ bị cuốn vào thế giới nội tâm phức tạp mà ông dựng nên.

Những người yêu văn chương phương Tây gọi Krasznahorkai là “Kafka của thời hiện đại”. Nhà phê bình Susan Sontag từng ca ngợi ông là “bậc thầy khải huyền của Hungary”, trong khi W. G. Sebald đánh giá cao tầm nhìn phổ quát của ông – một nhà văn có khả năng biến nỗi tuyệt vọng thành chất liệu thẩm mỹ. Trong văn chương của Krasznahorkai, sự tận cùng của hỗn độn cũng là nơi nghệ thuật hé lộ sức mạnh chữa lành.

Không chỉ được giới phê bình ngợi khen, Krasznahorkai còn được vinh danh bởi nhiều giải thưởng lớn. Năm 2015, ông trở thành nhà văn Hungary đầu tiên giành Man Booker International Prize, khẳng định vị thế một cây bút có tầm ảnh hưởng toàn cầu. Tiếp đó, năm 2019, ông được trao National Book Award cho bản dịch tiếng Anh của tiểu thuyết Baron Wenckheim’s Homecoming, củng cố danh tiếng của ông trong giới xuất bản quốc tế.

Với Nobel Văn học 2025, tên tuổi của Krasznahorkai một lần nữa được khắc sâu vào lịch sử văn học thế giới. Giải thưởng này không chỉ là sự công nhận cho hành trình sáng tạo bền bỉ, mà còn là biểu tượng cho niềm tin vào sức mạnh cứu rỗi của nghệ thuật – điều mà toàn bộ tác phẩm của ông đã không ngừng theo đuổi. Trong những trang viết đậm đặc hình ảnh và cảm xúc, người đọc có thể cảm nhận được cách mà ông nhìn thế giới: nơi tàn phá và hi vọng cùng tồn tại, nơi cái đẹp vẫn có thể nảy nở giữa đổ nát.

Nobel Văn học là một trong sáu hạng mục của hệ thống giải thưởng danh giá nhất hành tinh, được Alfred Nobel sáng lập năm 1901 nhằm tôn vinh những đóng góp lớn lao cho nhân loại. Hằng năm, Viện Hàn lâm Thụy Điển sẽ lựa chọn một nhà văn có “tác phẩm xuất sắc nhất theo hướng lý tưởng”. Quá trình tuyển chọn diễn ra trong bí mật tuyệt đối, và kết quả chỉ được công bố vào đầu tháng 10. Người đoạt giải sẽ nhận huy chương vàng, chứng chỉ và phần thưởng trị giá hơn 11 triệu kron Thụy Điển, tương đương khoảng một triệu USD.

Trước Krasznahorkai, giải Nobel Văn học 2024 thuộc về Han Kang, nhà văn Hàn Quốc, người đã tạo nên cột mốc khi trở thành phụ nữ châu Á đầu tiên nhận giải này. Thành công của Han Kang được xem là bất ngờ lớn, và chiến thắng của Krasznahorkai năm nay tiếp nối tinh thần ấy: tôn vinh những tiếng nói độc đáo, dám khai phá chiều sâu của nhân tính.

Nếu Han Kang chọn cách viết về nỗi đau tập thể và sự mong manh của thân phận, thì Krasznahorkai đi xa hơn – ông khai quật sự hỗn loạn nội tâm, mở ra biên giới giữa tuyệt vọng và cứu rỗi. Văn chương của ông không dễ đọc, nhưng một khi đã bước vào, người đọc sẽ bị giữ lại trong mê cung ngôn từ – nơi thời gian, không gian và thực tại hòa làm một.

Giải Nobel năm nay cho thấy văn học vẫn còn là nơi trú ngụ của những suy tưởng lớn lao, của lòng tin vào ngôn từ giữa một thế giới nhiễu loạn. Và giữa những tiếng ồn của thời đại, Krasznahorkai lặng lẽ chứng minh rằng: chỉ cần một câu văn đủ thành thật, nghệ thuật vẫn có thể trở thành nơi con người tìm thấy ý nghĩa sống còn của mình.