Mộ đôi thời Ottoman gây tranh cãi ở Israel

Các nhà khảo cổ học Israel đã phát hiện một ngôi mộ bất thường có niên đại từ thời Đế chế Ottoman tại khu vực sa mạc Negev, gần thành phố Rahat. Điều đáng chú ý là ngôi mộ này không chỉ chứa một người như thông lệ trong truyền thống Hồi giáo, mà lại gồm cả hài cốt của một phụ nữ trung niên và một bé trai, có thể là con trai của bà.

Theo ông Yossi Nagar thuộc Cơ quan Cổ vật Israel, người dẫn đầu nghiên cứu, đây là một hiện tượng hiếm gặp trong văn hóa Hồi giáo, vốn thường nghiêm ngặt yêu cầu mỗi ngôi mộ chỉ chứa một thi thể. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt như thiên tai, chiến tranh hay lý do thực tiễn, ngoại lệ có thể xảy ra.

Phân tích cho thấy người phụ nữ có thể qua đời trong khoảng giữa thế kỷ 19, ở độ tuổi từ 30 đến 50. Sau vài năm, ngôi mộ được mở lại để chôn thêm một đứa trẻ – khoảng 10 đến 15 tuổi – phía trên hài cốt ban đầu. Các nhà khảo cổ nghi ngờ rằng cậu bé có thể đã được cải táng từ nơi khác, với mục đích giúp hai mẹ con được “đoàn tụ” trong cái chết, phản ánh nỗi đau và tình cảm gia đình sâu sắc.

Một tấm bia đá nhỏ bằng đá vôi được tìm thấy đặt ở đầu mộ, điều này cũng khá hiếm trong phong tục Hồi giáo, cho thấy có thể nó được thêm vào vào thời điểm cải táng lần hai.

Ngôi mộ nằm trước tàn tích của một nhà thờ Hồi giáo cổ, có thể từ thế kỷ thứ 7 – một trong những nhà thờ cổ nhất ở Israel, cho thấy nơi đây từng có ý nghĩa tinh thần đặc biệt.

Mặc dù không thể xác nhận chắc chắn mối quan hệ huyết thống giữa hai cá nhân trong mộ do điều kiện khí hậu khô hạn khiến ADN không còn bảo tồn tốt, nhưng các phân tích về xương và răng cho thấy rất có khả năng là mẹ và con trai.

Theo nhà khảo cổ học Uzi Baram, dù không tham gia nghiên cứu, phát hiện này mở ra một góc nhìn mới về đời sống tình cảm và văn hóa của người Bedouin – cộng đồng Ả Rập du mục vốn ít được ghi lại trong tài liệu lưu trữ. Baram cho rằng việc chôn chung có thể là quyết định cảm tính của người thân trong gia đình, vượt qua những quy tắc nghi thức tôn giáo truyền thống.

Khám phá này là một minh chứng cho thấy khảo cổ học hiện đại không chỉ khám phá quá khứ xa xôi, mà còn tái hiện cả những mảnh ký ức gần hơn của những cộng đồng từng bị bỏ quên trong lịch sử.