Thị trấn Phó Bảng nằm giữa thung lũng cao nguyên đá đồng văn, nơi bốn bề là mây trời gió núi. Nơi những con đường cứ uốn lượn quanh co từ dãy núi này sang dãy núi khác, nơi nắng cũng nhảy nhót trên lưng chừng trời, mây và núi như hòa quyện vào nhau giữa lung trừng gió núi, ở đây thung lũng thăm thẳm không một bóng người. Để rồi giữa thung lũng mênh mang huyền ảo ấy Phó Bảng hiện ra bằng một thung lũng hoa hồng.
Người ta nói Phó Bảng –Thị trấn bị lãng quên quả không sai!
Bởi nơi đây nhuốm màu của thời gian màu sương khói. Cả thị trấn chỉ có vài chục nóc nhà, nằm rải rác trên con đường chính và một vài nhánh nhỏ. Theo suốt dọc con đường chính, những ngôi nhà nhuốm màu sắc thời gian. Trầm mặc mà đơn sơ giản dị như chính sự bình dị của cuộc sống nơi đây.
Người dân sinh sống ở đây chủ yếu là người Mông và người Hoa. Xây dựng nên khu phố cổ này cũng đã ngót hai trăm năm. Cũng chính người Hoa đã mang lại cho Phó Bảng một nét khác biệt với những ngôi nhà trình tường có khung bằng gỗ và mái ngói âm dương khác biệt. Những khung cửa gỗ bên nếp nhà yên ả ấy cũng chính là hồn cốt của nơi đây.
Những ngôi nhà ở đây được làm bằng đất nện với độ dày của tường lên tới 60cm. Với bức tường như vậy, mùa đông trong nhà thì ấm áp còn mùa hè sẽ mát hơn.Những ngôi nhà đất có màu nâu đỏ hoặc vàng nhạt, tường nứt nẻ, im lìm nằm nép vào nhau, tạo nên một dãy phố khiến cho người ta có cảm giác như vừa quay ngược thời gian lại vài trăm năm có lẻ.
Ở Phó Bảng có rất nhiều hoa hồng. Người dân nơi đây trồng hoa hồng để bán về thành phố. Cũng bởi khí hậu ở nơi heo hút này phù hợp cho ra những bông hoa hồng tuyệt đẹp. Hoa hồng Phó Bảng bông không to nhưng màu lại thắm. Dù là hồng phớt, hồng phai, hồng đỏ, hồng vàng hay hồng mận.
Màu hoa luôn tươi tắn như hấp thụ được cái sắc khí của vùng cao nguyên đá cao chót vót này. Cũng chính bởi vậy mà đã không ít người ngỡ ngàng khi đang đi trên con đường dốc núi uốn lượn đến lạnh người dẫn vào thị trấn, rồi bất chợt con dốc đổ ào vào một vùng thung lũng với sắc hoa hồng rực rỡ, đẹp như tranh.
Dạo bước qua khu phố cổ, một ánh mắt phụ nữ ngước nhìn người khách lạ phía sau chiếc máy khâu bên ô cửa. Một vài cô gái trẻ ngoài hiên chuyện phiếm, thêu thùa. Cuộc sống như dừng lại, lắng sâu và có chút gì se thắt khó giãi bày trong tâm hồn lữ khách. Không ồn ã náo nhiệt như những nơi khác, ở Phó Bảng, có cảm giác thời gian chậm trôi.
Nằm sát đường biên giới Việt – Trung, nơi có cửa khẩu Phó Bảng thông thương với nước láng giềng, cuộc sống của người dân Phó Bảng ngày này sang ngày khác, trôi đi thật chậm rãi, mà đều đều theo guồng quay năm tháng như vậy đấy, nhưng cũng có lúc Phó Bảng đông vui nhộn nhịp. Đó là khi chợ phiên Phó Bảng diễn ra, vốn là một phiên chợ lùi, (nếu tuần này họp thứ 7 thì tuần tới sẽ họp vào thứ 6, tuần tới nữa sẽ họp vào thứ 5), khi đó tất cả các cư dân trong vùng đều đến đây, tụ họp mua bán và trao đổi.
Phiên chợ nhỏ chỉ họp trong một buổi sáng nhưng cũng đủ làm thị trấn yên tĩnh này trở nên rộn rã. Chỉ cần một sáng, người dân Phó Bảng đã có đủ mọi thứ cho cả một tuần mong đợi. Một buổi chợ phiên tất bật người đem hàng đi bán, đi mua. Những chợ ngựa, chợ lợn, chợ gà, và đủ loại hàng nông phẩm, tiêu dùng… theo chân người dân phó bảng tụ về chợ phiên buổi sáng. Bỏ quên những bọn bề cuộc sống nơi phố phường nhộn nhịp. Thấy cuộc sống chốn này, sao mà đẹp và bình yên đến lạ!
