Kagu – “bóng ma rừng rậm” không biết bay và chiếc mũi kỳ lạ có một không hai

Nếu có dịp đi sâu vào các cánh rừng của quần đảo New Caledonia, bạn có thể bắt gặp một sinh vật được người dân nơi đây gọi là “bóng ma của rừng”. Đó chính là loài chim Kagu – không thể bay, sống gần như hoàn toàn dưới đất và đặc biệt nổi bật bởi một đặc điểm mà không loài chim nào khác có: mũi có nắp che bằng da, gọi là “nasal corns”.

Đây là những lớp da nhỏ che phủ mũi của Kagu, ngăn không cho đất cát và bụi rừng lọt vào khi chúng rúc mỏ tìm thức ăn dưới đất. Cái tên khoa học Rhynochetos jubatus của chúng cũng bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp, với “rhyno” là mũi và “chetos” là sừng – ám chỉ đặc điểm độc đáo này.

Chim Kagu dành phần lớn thời gian bò sát mặt đất để kiếm ăn, chủ yếu là côn trùng, ốc sên và cả thằn lằn nhỏ. Với bộ lông màu xám tro nhạt, đôi mắt sáng và chiếc mào lông dựng đứng khi cảnh giác, chúng trông vừa kỳ bí vừa duyên dáng, hoàn toàn hòa mình vào khung cảnh rừng nhiệt đới ẩm ướt.

Thế nhưng, cuộc sống bình yên đó từng bị đe dọa nghiêm trọng.

Vào cuối thế kỷ 19, khi người châu Âu bắt đầu đặt chân đến New Caledonia, họ săn bắt Kagu để lấy lông mào trang trí mũ – một trào lưu thịnh hành thời đó. Hệ quả là loài chim này gần như biến mất khỏi rừng rậm chỉ sau vài thập kỷ.

Sau đó, dù nhu cầu săn lông đã giảm, Kagu vẫn tiếp tục bị đe dọa bởi sự xuất hiện của chó, mèo hoang và sự phá rừng. Hiện tại, ước tính chỉ còn khoảng 600 đến 2.000 cá thể tồn tại trong tự nhiên.

May mắn thay, các nhà bảo tồn không buông xuôi. Trong nhiều thập kỷ, họ đã tiến hành nhân giống, bảo vệ môi trường sống và kiểm soát loài ăn thịt xâm lấn. Một điểm sáng là công viên Rivière Bleue – nơi từng chỉ có 60 con Kagu vào năm 1984, nhưng đến năm 2024 đã ghi nhận hơn 1.000 cá thể.

Ông Jean-Marc Meriot, quản lý công viên, chia sẻ với báo The Guardian:

“Chúng tôi đã có những cặp Kagu mới trong rừng. Quần thể loài này đang phát triển tốt, mở rộng không ngừng – tình hình không thể khả quan hơn.”

Dù Kagu đã có dấu hiệu hồi phục, nhưng loài chim bí ẩn này vẫn nằm trong danh sách nguy cấp. Một sự sụt giảm đột ngột về môi trường sống hay sự xuất hiện của loài ăn thịt mới có thể đẩy chúng quay lại bờ vực tuyệt chủng.

Những chiếc “mũi có nắp che” – kỳ quan tiến hóa độc nhất của giới chim chóc – xứng đáng được bảo tồn như một phần di sản tự nhiên quý báu của hành tinh.