Giới nhà giàu mua hóa thạch T. rex, cản trở nghiên cứu khoa học

Tyrannosaurus rex – biểu tượng vĩ đại của thời tiền sử – đang phải đối mặt với một “thảm họa hiện đại”: cơn sốt thu mua hóa thạch từ giới nhà giàu. Theo một nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Palaeontologia Electronica, việc các hóa thạch T. rex bị tư nhân hóa đang khiến giới khoa học bị “gạt ra ngoài lề” trong công cuộc nghiên cứu.

Cụ thể, trong số 141 mẫu hóa thạch T. rex có giá trị khoa học, có đến 71 mẫu – tức hơn một nửa – hiện đang nằm trong tay các cá nhân hoặc tổ chức thương mại, chứ không thuộc về các bảo tàng hoặc viện nghiên cứu công lập. Đây là một vấn đề nghiêm trọng, bởi trong khoa học, tính tái kiểm chứng luôn là yếu tố sống còn. Nếu một mẫu hóa thạch không thể được các nhóm nghiên cứu khác tiếp cận trong tương lai, giá trị khoa học của nó gần như bằng không.

Thực tế này không mới, nhưng ngày càng trầm trọng hơn kể từ phiên đấu giá lịch sử của hóa thạch “Sue” – bộ xương T. rex hoàn chỉnh – vào năm 1997 với giá 8,36 triệu USD. Kể từ đó, T. rex trở thành biểu tượng xa xỉ, sánh ngang các tác phẩm nghệ thuật danh giá. Vào năm 2020, bộ xương “Stan” được bán với giá kỷ lục 31,8 triệu USD cho một bảo tàng tại Abu Dhabi. Những mức giá trên trời này khiến phần lớn bảo tàng công lập không thể theo kịp, trừ khi có nhà tài trợ hào phóng đứng ra giúp – điều vốn rất hiếm.

Gần đây nhất, một tỉ phú Mỹ tên Ken Griffin đã chi 44,6 triệu USD để mua hóa thạch Stegosaurus có tên “Apex” – vượt mặt Stan để trở thành hóa thạch đắt giá nhất lịch sử. Dù Griffin đã cho mượn Apex để trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Mỹ ở New York, thì vẫn chỉ một trong năm hóa thạch T. rex từng được đấu giá là thuộc về bảo tàng công lập.

Các nhà sưu tầm hóa thạch tư nhân cho rằng họ đang “cứu” những mẫu hóa thạch khỏi sự bào mòn của thời gian, và thực tế cho thấy họ đã phát hiện ra gấp 2,4 lần số lượng mẫu T. rex so với các tổ chức công lập kể từ thập niên 1990. Tuy nhiên, theo tác giả nghiên cứu – nhà cổ sinh vật học Thomas D. Carr – chỉ có 11% trong số đó được đưa vào các quỹ công phục vụ nghiên cứu khoa học.

Nghiêm trọng hơn, nhiều hóa thạch có giá trị lớn nhất – như những mẫu thuộc giai đoạn vị thành niên hoặc đang phát triển – cũng đang bị giữ kín trong tay tư nhân. Đây là các mẫu cực kỳ quan trọng giúp giới nghiên cứu hiểu rõ quá trình trưởng thành, biến đổi cơ thể, và thậm chí là phân biệt giới tính của loài T. rex. Carr cho biết, để xác định đặc điểm sinh học như sự khác biệt giới tính ở khủng long, cần ít nhất 70–100 mẫu hóa thạch trưởng thành – con số mà hiện tại, khoa học vẫn chưa đạt được do thiếu nguồn dữ liệu mở.

Ngoài ra, Carr còn chỉ trích xu hướng ngày càng phổ biến là các nghiên cứu khoa học dựa trên hóa thạch tư nhân – điều ông cho rằng sẽ hợp pháp hóa một nguồn dữ liệu không thể kiểm chứng. Dù có người lập luận rằng “cuối cùng các hóa thạch cũng sẽ được đưa vào bảo tàng”, nhưng số liệu từ Carr cho thấy điều này hiếm khi xảy ra.

“Tính đến nay, chưa có mẫu hóa thạch T. rex tư nhân nào được tặng hoặc bán lại cho các tổ chức công lập,” Carr viết. “Chưa có đủ thời gian để đánh giá liệu điều đó có trở thành xu hướng hay không – hoặc có xảy ra hay không.”

T. rex đã tuyệt chủng hàng triệu năm, nhưng giá trị khoa học của chúng thì đang dần biến mất trước mắt chúng ta. Nếu khoa học không được ưu tiên hơn lợi nhuận, rất có thể T. rex sẽ bị lãng quên – không phải vì thiên tai, mà vì... ví tiền.