Fed giữa sóng gió: Powell đối diện thử thách chưa từng có trong lịch sử

Cuộc họp thường kỳ của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ vốn được coi là điểm hẹn quen thuộc của các nhà đầu tư và giới hoạch định chính sách toàn cầu. Thế nhưng lần này, thay vì những kịch bản dễ đoán định, bầu không khí ở Washington lại đặc quánh sự căng thẳng. Jerome Powell, vị Chủ tịch sắp kết thúc nhiệm kỳ vào tháng Năm năm sau, bỗng trở thành tâm điểm trong ván cờ chính trị - kinh tế phức tạp, nơi từng quyết định lãi suất đều có thể gây chấn động.

Sự bất thường lộ rõ ngay trước thềm cuộc họp. Việc Thống đốc Lisa Cook được tòa phúc thẩm cho phép tiếp tục tham gia, bất chấp nỗ lực loại bỏ của Tổng thống Trump, cho thấy Fed không còn là pháo đài bất khả xâm phạm trước ảnh hưởng chính trị. Chỉ một ngày sau, Stephen Miran – cố vấn cấp cao Nhà Trắng – bất ngờ tuyên thệ nhậm chức Thống đốc mới, càng làm cục diện thêm kịch tính. Thay vì một nghi thức chuẩn mực dưới sự chứng kiến của Powell, lễ tuyên thệ diễn ra ở Atlanta, gửi đi thông điệp đầy thách thức về quyền lực.

Trong bối cảnh đó, Powell đối mặt thế khó. Ông không chỉ phải quyết định hạ lãi suất ở mức 0,25 điểm phần trăm như dự kiến, mà còn phải cân bằng giữa hai luồng quan điểm trái chiều. Một bên, các quan chức thân Trump, trong đó có Miran, thúc giục nới lỏng mạnh hơn nhằm kích thích tăng trưởng. Bên kia, các Chủ tịch Fed khu vực lại lo ngại rằng hành động quá sớm khi lạm phát chưa hạ nhiệt sẽ khiến kinh tế thêm mong manh.

Tình huống này gợi lại ký ức năm 2019, khi Powell từng chứng kiến ba phiếu bất đồng trong một cuộc họp duy nhất. Khi đó, những tranh cãi quanh cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung khiến Fed bị chia rẽ. Nhưng lần này, sức ép chính trị còn nặng nề hơn, bởi ông Trump nhiều lần công khai chỉ trích Powell, thậm chí ám chỉ rằng Fed nên “nghe theo người thông thái như tôi” thay vì giữ quan điểm độc lập.

• FED cắt giảm lãi suất 17/9: Thị trường sẽ thế nào?

Không chỉ dừng lại ở lãi suất, bức tranh còn phức tạp bởi cuộc đua kế nhiệm. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đã công bố danh sách 11 ứng viên cho vị trí Chủ tịch mới, trong đó bốn người có mặt ngay tại cuộc họp này. Điều đó biến mỗi lá phiếu thành một phần trong màn thử vai, hơn là thuần túy vì kinh tế. Các chuyên gia lo ngại sự pha trộn này làm lu mờ vai trò cốt lõi của Fed: bảo đảm ổn định tiền tệ.

Giới học giả lên tiếng cảnh báo. Giáo sư Kenneth Rogoff của Harvard nhận xét rằng, tình thế hiện nay chẳng khác nào một “cuộc thi sắc đẹp” cho chiếc ghế Chủ tịch Fed. Nhận định này phản ánh đúng bối cảnh khi hai Thống đốc Michelle Bowman và Christopher Waller, vốn đã bỏ phiếu bất đồng hồi tháng Bảy, tiếp tục giữ quan điểm cần hạ lãi suất nhanh hơn. Nếu lần này xuất hiện thêm Miran, kịch bản ba phiếu bất đồng từ nội bộ Hội đồng Thống đốc sẽ tái hiện sau hơn ba thập kỷ.

Bà Loretta Mester, cựu Chủ tịch Fed Cleveland, thừa nhận lập luận của Waller và Bowman có lý, nhưng bà quan ngại rằng màu sắc chính trị đang lấn át tính chuyên môn. “Điều này làm suy yếu thể chế”, bà nhấn mạnh. Ngược lại, một số cựu quan chức khác như Robert Kaplan lại cho rằng, bất đồng không hẳn tiêu cực, miễn là chúng phản ánh những góc nhìn đa dạng hơn.

Trong hoàn cảnh ấy, tuyên bố chính sách đi kèm mỗi quyết định lãi suất càng trở thành công cụ then chốt. Đây là cách Powell có thể giữ được phần nào sự đồng thuận trong Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC). Ngôn ngữ trong tuyên bố, vốn được thị trường đọc từng chữ, có thể giúp xoa dịu các phe phái, hoặc ngược lại, khoét sâu khác biệt nếu không khéo léo.

Lịch sử cho thấy, những bất đồng nếu không được kiểm soát có thể làm mất đi sức mạnh điều tiết kỳ vọng. Năm 2011, khi ba quan chức phản đối chính sách nới lỏng, nhóm đa số đã phớt lờ họ trong phần ngôn ngữ tuyên bố, tạo ra tiền lệ rằng bỏ phiếu bất đồng đồng nghĩa với mất ảnh hưởng. Powell, vốn theo đuổi phong cách cân bằng, hiểu rõ điều này. Ông từng nhiều lần nhấn mạnh rằng bất đồng chỉ có ý nghĩa khi đi kèm lập luận vững chắc.

Câu hỏi đặt ra là liệu Powell có thể tiếp tục giữ vai trò “người điều phối” trong lúc những chiếc ghế xung quanh bàn họp đang trở thành quân cờ trên bàn cờ chính trị? Nếu ông nhượng bộ nhóm thân Trump bằng một đợt cắt giảm mạnh hơn, uy tín độc lập của Fed sẽ bị đặt dấu hỏi. Nhưng nếu ông kiên quyết giữ vững, nguy cơ đối mặt với nhiều phiếu bất đồng cũng không nhỏ, qua đó làm lộ ra vết nứt trong thể chế vốn cần sự ổn định.

Đối với thị trường, cuộc họp này không chỉ là chuyện con số lãi suất. Nhà đầu tư đang chờ đợi những tín hiệu dài hạn: Fed sẽ đi đến đâu trong năm bầu cử, khi các toan tính chính trị đan xen cùng mục tiêu kiểm soát lạm phát? Powell, với kinh nghiệm từng đối mặt sóng gió 2019 và giai đoạn đại dịch, có thể tìm ra con đường trung dung. Song, việc này đòi hỏi sự khéo léo gấp nhiều lần, bởi mỗi quyết định giờ đây đều bị soi dưới lăng kính chính trị.

Nhiều chuyên gia cho rằng, chính cuộc họp báo sau quyết định mới là nơi Powell bộc lộ rõ bản lĩnh. Bằng cách giải thích rành mạch về triển vọng chính sách, ông có thể trấn an thị trường rằng Fed vẫn là một định chế độc lập, không bị chi phối bởi những tranh cãi ngắn hạn. Thế nhưng, với nhiệm kỳ sắp kết thúc và danh sách ứng viên kế nhiệm dài dằng dặc, liệu những lời ông nói còn đủ sức nặng?

Trong mọi kịch bản, rõ ràng đây là một thời điểm chưa từng có tiền lệ. Nội bộ Fed chia rẽ, chính trị chen vào sâu hơn, và Powell đang bước đi trên sợi dây mỏng manh giữa sự độc lập và áp lực bên ngoài. Thị trường toàn cầu, vốn phụ thuộc nhiều vào từng động thái của Fed, giờ cũng “nín thở” theo dõi, bởi họ hiểu rằng một quyết định sai lầm lúc này có thể định hình cục diện kinh tế thế giới trong nhiều năm tới.