Daniel Ek rời ghế lãnh đạo, tương lai Spotify vẫn không thay đổi?

Gần đây, nguồn cơn của sự phẫn nộ lại xoay quanh các hoạt động bên lề của nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành (CEO), Daniel Ek. Cụ thể, việc ông Ek tài trợ cho công ty quốc phòng Helsing của Đức thông qua quỹ đầu tư Prima Materia trong vài tháng qua đã trở thành giọt nước làm tràn ly đối với nhiều nghệ sĩ, bao gồm các tên tuổi như Hotline TNT, Massive Attack, Godspeed You! Black Emperor, Deerhoof, và nhiều nghệ sĩ độc lập khác.

Sau những lùm xùm này, vào thứ Ba vừa qua, Ek đã bất ngờ tuyên bố sẽ từ chức CEO. Dù cả Ek và Spotify đều không đưa ra bất kỳ thông báo nào cho thấy sự tức giận ngày càng tăng của giới nghệ sĩ về việc ông Ek chuyển hướng sang lĩnh vực quân sự là nguyên nhân chính, nhưng nếu công ty kỳ vọng việc thay thế CEO sẽ ngăn chặn được làn sóng rút lui khỏi nền tảng, thì những thông tin thu thập được lại cho thấy điều ngược lại.

Khi liên hệ với nhiều nghệ sĩ và hãng đĩa đã gỡ bỏ âm nhạc của họ khỏi Spotify, nhiều bên khẳng định họ không có ý định quay lại trong tương lai gần. Một phần lý do là bởi sự thay đổi chức danh của Ek chỉ mang tính hình thức. Ông vẫn sẽ giữ vai trò Chủ tịch điều hành (Executive Chairman). Ngay cả trong thông báo bổ nhiệm Gustav Söderström và Alex Norström làm đồng CEO mới, Ek đã ngay lập tức làm suy giảm quyền lực của họ khi tuyên bố: "Gustav và Alex sẽ tiếp tục báo cáo cho tôi... Tôi sẽ tham gia sâu hơn so với một số đồng nghiệp ở Mỹ có chức danh Chủ tịch." Khi được hỏi để làm rõ sự thay đổi vai trò của Ek, Spotify đã từ chối bình luận.

Điều này cho thấy, dù Ek có thể giao lại một phần trách nhiệm điều hành hàng ngày, ông vẫn nắm giữ quyền lực đáng kể trong các quyết định chiến lược của công ty. Jeremy Leaird-Koch, nghệ sĩ âm nhạc và chủ kênh YouTube Red Means Recording đã gỡ nhạc của mình từ tháng 7, nhận định với MenTV rằng sự sắp xếp lại nội bộ này "không thay đổi điều gì". Ông nhanh chóng chỉ ra rằng: "Chủ tịch điều hành là một vị trí lãnh đạo chủ chốt, người dẫn dắt hội đồng quản trị đồng thời giữ vai trò tích cực, chiến lược và thường xuyên tham gia vào hoạt động kinh doanh và quản lý điều hành hàng ngày của công ty."

Will Anderson của nhóm Hotline TNT cũng có quan điểm tương tự. Anh chia sẻ: "Theo lời thừa nhận của chính công ty, không có gì thay đổi. Tuyên bố của họ nói rằng động thái này 'chính thức hóa cách Spotify đã hoạt động thành công kể từ năm 2023'. Đối với tôi, điều này nghe có vẻ như công ty nhận thức được sự thay đổi trong dư luận và đang cố gắng công khai một sự điều chỉnh nhỏ về chức danh cho CEO để giành lại thiện cảm trước khi mọi việc vượt khỏi tầm kiểm soát."

Colin Volvert, quản lý hãng đĩa Kalahari Oyster Cult (đã rút toàn bộ danh mục khỏi Spotify vào tháng 6), cũng không bị thuyết phục. Ông nói: "Chúng tôi vẫn theo dõi các diễn biến, nhưng hiện tại, đây không hơn gì một chiêu trò quản lý nhằm đánh bóng hình ảnh. Đây không phải là sự khởi đầu trong sạch mà chúng tôi hy vọng. Nhiều khả năng, nó chỉ giúp Ek có thêm thời gian để theo đuổi các dự án gây tranh cãi hơn của mình."

Điều mà Anderson, Leaird-Koch và nhiều nghệ sĩ khác làm rõ là vấn đề của họ chưa bao giờ chỉ xoay quanh Daniel Ek. Anderson cho biết: "Những bất đồng của chúng tôi với nền tảng phát trực tuyến này vượt xa câu chuyện về một cá nhân." Việc Ek "tài trợ cho công nghệ chiến đấu AI", theo lời của tay trống Greg Saunier từ Deerhoof, chỉ là điểm cuối trong một loạt các vấn đề tồn đọng. Satomi Matsuzaki, ca sĩ của Deerhoof, khẳng định dứt khoát:

"Chúng tôi sẽ không quay lại Spotify trừ khi họ bắt đầu đối xử tôn trọng với mọi nghệ sĩ và trả cho họ một mức phí công bằng. Họ phải ngừng kiếm tiền bằng cách sử dụng các mánh khóe AI. Các nghệ sĩ đang phải vật lộn để tồn tại. Mức thanh toán 0,003 USD (khoảng 75 VNĐ) cho mỗi lượt nghe của Spotify thậm chí không đủ để mua một lon nước ngọt. Hệ thống của họ sẽ không thay đổi đáng kể. Tin tốt là Deerhoof vẫn sẽ tồn tại mà không cần Spotify nếu bạn gõ 'Deerhoof' vào công cụ tìm kiếm của mình. Spotify không định nghĩa sự tồn tại của chúng tôi."

Mức thanh toán bản quyền luôn là vấn đề lớn nhất đối với các nghệ sĩ. Mức phí mỗi lượt nghe của Spotify thuộc hàng thấp nhất trong ngành, dao động trong khoảng 0,003 USD đến 0,005 USD (khoảng 75 VNĐ đến 125 VNĐ). Đây là nguyên nhân chính khiến các tên tuổi lớn như Thom Yorke và Taylor Swift từng rút nhạc khỏi dịch vụ này, mặc dù cả hai sau đó đã quay lại. Đặc biệt, đối với các nghệ sĩ nhỏ có ít hơn 1.000 lượt nghe mỗi năm, mức thanh toán là 0 USD. Mức phí quá thấp của Spotify thậm chí đã thu hút sự chú ý của Nghị viện châu Âu và Quốc hội Hoa Kỳ.

Vấn đề còn vượt ra ngoài việc đánh giá thấp giá trị của nghệ sĩ. Năm 2024, công ty đã thay đổi gói Premium của mình để bao gồm sách nói, một động thái được cho là cho phép họ giảm thanh toán tiền bản quyền bằng cách gộp sách nói với âm nhạc. Với lượng nội dung tính theo giờ tăng lên đáng kể để phân chia doanh thu thuê bao, tiền bản quyền đã giảm 150 triệu USD, trong khi doanh thu của Spotify tiếp tục tăng vọt. Các chiến thuật nhằm giảm tỷ lệ tiền bản quyền này thậm chí còn là mục tiêu của một lời kêu gọi điều tra lưỡng đảng vào tháng 6, một trong số ít điều mà Đảng Cộng hòa và Dân chủ tại Thượng viện dường như đồng ý: Spotify đang vượt khỏi tầm kiểm soát.

Leaird-Koch xem việc đặt lợi nhuận lên trên nghệ thuật là vấn đề cốt lõi. Ông nói: "Spotify sẽ phải nỗ lực phi thường để đảo ngược hàng loạt lựa chọn gây tổn hại mà họ đã đưa ra cho nền tảng của mình trong những năm qua. Tôi không thấy điều đó xảy ra với một công ty đại chúng có nghĩa vụ tạo ra lợi nhuận cho các cổ đông."

Tuy nhiên, một số nghệ sĩ đã chứng minh rằng, dù có thể không dễ dàng, bạn vẫn có thể đạt được thành công mà không cần Spotify. Joanna Newsom chưa bao giờ đưa nhạc của mình lên Spotify, gọi đây là "một nhóm tội phạm xảo quyệt". Tương tự, Cindy Lee đã tạo nên một hiện tượng được giới phê bình yêu thích với album Diamond Jubilee – đĩa nhạc số 1 năm 2024 của Pitchfork – nhưng album này lại không có mặt trên các nền tảng phát trực tuyến.

Giữa sự tràn lan của nội dung AI kém chất lượng, mối liên hệ với các nhân vật gây tranh cãi và tỷ lệ bản quyền thấp, Spotify còn có nhiều gánh nặng khác ngoài khoản đầu tư vào công ty quân sự của Daniel Ek. Jamie Stewart của Xiu Xiu chia sẻ rằng: "Việc chúng tôi rời khỏi Spotify sẽ không gây ra bất kỳ tác động tài chính thực sự nào đối với họ. Nó liên quan nhiều hơn đến lương tâm của chúng tôi." Nhưng Anderson lại lạc quan hơn một chút về khả năng các nghệ sĩ tạo ra sự thay đổi: "Có vẻ như Spotify đang lo lắng, và họ nên như vậy."