Cái kìm bí ẩn của rết tai cái

Trong thế giới động vật, những vũ khí như sừng hươu hay càng cua thường được coi là công cụ chiến đấu của con đực để cạnh tranh bạn tình. Tuy nhiên, nghiên cứu mới từ Đại học Toho (Nhật Bản) vừa công bố ngày 12/6/2025 trên Biological Journal of the Linnean Society đã làm lung lay giả định đó – khi chỉ ra rằng rết tai cái cũng sở hữu vũ khí chết người: đôi kìm ở cuối bụng, không chỉ để phòng vệ mà còn để chiến đấu vì tình yêu.

Rết tai (tên khoa học: Anisolabis maritima) là loài côn trùng có hình dáng khá đặc biệt với đôi kìm đặc trưng ở phần đuôi. Từ trước đến nay, các nhà sinh học thường tập trung nghiên cứu cái kìm của rết tai đực – vốn ngắn, dày và cong, được xem là công cụ chiến đấu nhằm chiếm ưu thế trước đối thủ khác giới. Nhưng rết tai cái thì sao?

Nhóm nghiên cứu do sinh viên Tomoki Matsuzawa và Phó Giáo sư Junji Konuma dẫn đầu đã thực hiện phân tích hình thái chi tiết trên rết tai cái, tập trung vào chiều dài, độ dày và hình dạng của cặp kìm. Kết quả cho thấy rết tai cái có cái kìm dài, mảnh và thẳng – khác biệt rõ rệt với rết tai đực – nhưng vẫn tuân theo quy luật positive allometry (tăng trưởng vượt trội): ở cá thể lớn hơn, kìm dài ra tỷ lệ thuận với kích thước cơ thể. Đây là đặc điểm thường liên quan đến chọn lọc tình dục.

Phát hiện gây bất ngờ này cho thấy rết tai cái cũng có thể sử dụng kìm như vũ khí trong cạnh tranh bạn tình. Cụ thể, theo một nghiên cứu hành vi trước đây, rết tai cái có xu hướng tranh giành những con đực nhỏ và không hung dữ – trái với giả định thông thường rằng chỉ có con đực mới cạnh tranh.

Phó Giáo sư Konuma nhận định: "Phần lớn các nghiên cứu tiến hóa hình thái côn trùng từ trước đến nay đều tập trung vào con đực. Nhưng phát hiện này cho thấy chúng ta cũng cần nhìn nhận vai trò và đặc điểm tiến hóa của con cái một cách nghiêm túc. Cái kìm của rết tai cái có thể là vũ khí không kém phần nguy hiểm trong cuộc chiến giành bạn tình."

Nghiên cứu này không chỉ mở ra một góc nhìn mới trong sinh học tiến hóa, mà còn nhấn mạnh vai trò song hành của cả hai giới trong việc hình thành và phát triển các đặc điểm hình thái nổi bật – vốn thường bị hiểu sai hoặc xem nhẹ.