Khi bề mặt tấn công đã dịch chuyển, nhưng tư duy phòng thủ vẫn đứng yên
Nếu nhìn lại các sự cố lớn trong năm 2025, có một mẫu số chung khá rõ: kẻ tấn công hiếm khi bắt đầu bằng những chiêu thức cao siêu. Chúng tận dụng những điều rất “đời”: không gian SaaS chưa được harden, quyền truy cập từ xa được tin tưởng quá mức, hay những thông tin xác thực quá dễ đánh cắp.
Đáng nói hơn, rất nhiều cuộc tấn công không đi qua hệ thống thông tin lõi. Chúng đi đường vòng: từ công ty con, từ nhà cung cấp, từ đối tác. Trong khi đó, cách tổ chức phòng thủ của doanh nghiệp vẫn xoay quanh trung tâm, quanh “crown jewels” truyền thống.
Năm 2026 vì thế không phải là năm để chạy theo những công cụ bảo mật mới hào nhoáng. Nó là năm để đóng lại những vùng phơi bày mà ai cũng biết là đang mở, tận dụng AI ở những nơi thực sự giúp tăng tốc phòng thủ, và đảm bảo rằng các sáng kiến AI mới của khối kinh doanh không vô tình tạo thêm điểm mù.
Dùng AI để tăng tốc bảo vệ dữ liệu, không phải để thay thế con người
Các báo cáo sự cố cho thấy hai xu hướng hội tụ: kẻ tấn công nhắm vào dữ liệu – dữ liệu kinh doanh, CRM, tài liệu trong công cụ cộng tác – và khoảng thời gian để phát hiện, cô lập ngày càng ngắn.
Đây chính là điểm AI có thể phát huy vai trò ở phía phòng thủ. Không phải để thay thế chính sách phân loại dữ liệu, mà để tháo gỡ nút thắt: giúp đội ngũ biết cái gì cần bảo vệ trước tiên.
Trong thực tế, điều này có nghĩa là dùng AI để tiền phân loại, phát hiện và làm nổi bật thông tin nhạy cảm, thay vì yêu cầu mọi người gắn nhãn thủ công cho tất cả. Con người lúc này tập trung vào việc thiết kế và vận hành những kiểm soát thực sự làm giảm rủi ro.
Nó cũng đồng nghĩa với việc đặt môi trường SaaS và cộng tác dưới mức giám sát tương đương với các hệ thống “trọng yếu”. Bởi rất nhiều dữ liệu đang nằm ở đó, không còn trong data center truyền thống.
Với người dùng nghiệp vụ, luật lệ bảo mật phải đủ ngắn và đủ cụ thể để họ còn nhớ và còn làm theo. Những chính sách dài dòng, phức tạp thường không sống sót nổi trước áp lực công việc hằng ngày.
Rủi ro từ bên thứ ba: điểm mù lớn nhất của an ninh hiện đại
Một tỷ lệ đáng kể các sự cố gần đây bắt nguồn từ bên ngoài tổ chức lõi. Đó có thể là nhà cung cấp, công ty con, hoặc một dịch vụ từng được tin tưởng quá nhiều.
Trong một hệ sinh thái vận hành ngày càng đan xen, đây đã trở thành điểm mù lớn nhất. Và sự thật là: không thể bảo vệ mọi đối tác ở cùng một mức độ.
Cách tiếp cận hiệu quả hơn trong năm 2026 là xác định một nhóm rất nhỏ các nhà cung cấp, nền tảng và đơn vị mà nếu họ bị xâm nhập, hoạt động kinh doanh sẽ bị tê liệt. Với nhóm này, tiêu chuẩn phải được nâng lên đáng kể.
Điều đó bao gồm siết chặt định danh và các điểm tích hợp: tài khoản dịch vụ, token, quyền quản trị từ bên ngoài. Quan trọng không kém là thống nhất trước quy trình khủng hoảng và leo thang xử lý với các đối tác này, để khi sự cố xảy ra, vai trò không phải ngồi thương lượng trong lúc lửa đang cháy.
Mục tiêu rất rõ ràng: đối xử với một vòng tròn nhỏ các bên thứ ba quan trọng gần như là phần mở rộng của chính perimeter nội bộ, thay vì tin rằng một bảng câu hỏi nhà cung cấp chung chung là đủ.
Bảo mật AI do khối kinh doanh tự triển khai
Các đơn vị kinh doanh đang tự tay đưa vào vận hành trợ lý, copilot, thậm chí là những agent sơ khai trong công cụ của họ. Điều này tốt cho đổi mới, nhưng nếu mỗi sáng kiến tự chọn mức truy cập, mức logging riêng, CISO sẽ sớm đối mặt với một bức tranh bảo mật rời rạc và mờ đục.
Mục tiêu của năm 2026 là giữ cho khối kinh doanh đi nhanh, nhưng đảm bảo mọi ứng dụng AI đều nằm trong một tập rào chắn chung.
Cụ thể, các đơn vị cần một cách đơn giản để khai báo họ muốn triển khai gì, và nhận được câu trả lời rõ ràng: được duyệt hoàn toàn, được duyệt có điều kiện, hay tạm thời chưa.
Về phía an ninh, mỗi use case AI hay agent cần nằm trong một “bao an toàn” tối thiểu: được phép truy cập dữ liệu nào, hệ thống nào, khi nào cần giám sát của con người, log những gì và giữ trong bao lâu.
Bước đầu tiên rất thực dụng là lập danh sách những gì đã đang chạy. Rất nhiều tổ chức vẫn phát hiện ra sáng kiến AI… sau khi chúng đã đi vào vận hành. Từ bản đồ đó, doanh nghiệp xây dựng một baseline chung, rồi yêu cầu các dự án mới bám vào baseline thay vì tạo thêm ngoại lệ.
Kẻ tấn công đã đi rất xa khỏi hạ tầng truyền thống
Ngày nay, kẻ tấn công không chỉ nhắm vào máy chủ hay mạng nội bộ. Chúng tìm đường qua đối tác, cloud workload, pipeline phát triển, hệ thống IAM, thậm chí cả quy trình nhân sự và mô hình AI.
An ninh mạng năm 2026 vì thế không còn là câu chuyện “bảo vệ lâu đài”. Nó là câu chuyện quản lý một hệ sinh thái mở, nơi rủi ro nằm nhiều ở rìa hơn ở lõi.
Và đôi khi, bước tiến lớn nhất không đến từ công nghệ mới, mà từ việc dũng cảm nhìn thẳng vào những lỗ hổng mà ta đã biết từ rất lâu – và cuối cùng quyết định vá chúng lại.