Vì sao có người ăn cay bao nhiêu cũng được còn mình chỉ nếm là trào nước mắt?

Anh em có bao giờ thắc mắc tại sao có người có thể nhai ớt đỏ chót như ăn snack trong khi mình vừa nếm chút cay đã thấy tê tái cả lưỡi? Các nhà khoa học đã dành rất nhiều thời gian để giải mã bí ẩn đằng sau khả năng ăn cay của con người, và hóa ra câu trả lời không chỉ nằm ở khẩu vị mà còn liên quan đến gen, văn hóa và thậm chí cả tuổi tác.

Vị cay thật ra là gì?

Trước hết, cần hiểu rằng vị cay thực chất không phải là một vị giác cơ bản như ngọt, mặn, chua, đắng hay umami. Thay vào đó, nó là cảm giác đau mà não bộ nhận được khi các thụ thể trên lưỡi bị kích thích bởi những hợp chất có trong thực phẩm.

• Capsaicin trong ớt khiến lưỡi có cảm giác bỏng rát.
• Hydroxy-alpha sanshool trong tiêu Tứ Xuyên gây cảm giác tê tái.
• Piperine trong hạt tiêu đen tạo ra vị cay ấm nồng.

Những chất này tương tác với thụ thể TRPV1 trên dây thần kinh, kích hoạt cảm giác đau giống như khi anh em vô tình chạm vào vật nóng. Điều thú vị là bộ não không phân biệt được giữa "cay" và "nóng", đó là lý do ăn cay thường đi kèm với mồ hôi đầm đìa, nước mắt giàn giụa.

Tại sao có người ăn cay "vô địch", có người lại không chịu nổi?

Có người ăn cay "ngon lành", có người chỉ cần thử một chút đã tìm ngay ly nước đá. Các nghiên cứu khoa học đã tìm ra ba nguyên nhân chính giải thích sự khác biệt này.

1. Do gen

Cảm giác cay phụ thuộc vào độ nhạy cảm của thụ thể TRPV1 trên lưỡi, và mức độ nhạy cảm này lại do gen quyết định.

Một số người có đột biến gen giúp họ ít nhạy cảm hơn với capsaicin, đồng nghĩa với việc họ có thể ăn cay mà không thấy khó chịu. Ngược lại, những ai có thụ thể TRPV1 hoạt động mạnh sẽ cảm thấy cay nhiều hơn bình thường.

Một nghiên cứu từ Đại học Helsinki cho thấy 15 - 58% sự khác biệt về khả năng ăn cay là do gen quyết định, phần còn lại là do môi trường và thói quen ăn uống.

2. Do văn hóa và thói quen ăn uống

Ngoài yếu tố sinh học, văn hóa cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành khả năng ăn cay.

Nghiên cứu tại Đại học Pennsylvania đã khảo sát 125 người ở làng Zapotec (Mexico), nơi người dân ăn ớt ba bữa mỗi ngày, và so sánh với 56 người Mỹ chỉ ăn cay trung bình 2,62 lần mỗi tuần.

Kết quả cho thấy mọi người đều cảm thấy vị cay như nhau, nhưng những ai ăn cay thường xuyên lại thích vị cay hơn. Lý do là vì họ đã hình thành một liên kết giữa cảm giác đau và khoái cảm, một hiện tượng gọi là sự chuyển đổi hedonistic.

Trong nhiều nền văn hóa, ăn cay còn là biểu tượng của sự mạnh mẽ, nên những người quen ăn cay không chỉ coi đó là sở thích mà còn là một phần của bản sắc cá nhân.

3. Do tuổi tác và kinh nghiệm

Khả năng chịu cay của một người cũng thay đổi theo thời gian.

Người trẻ thường cảm nhận vị cay rõ rệt hơn do độ nhạy của dây thần kinh còn cao.

Người lớn tuổi hoặc những ai đã ăn cay lâu năm có thể ít nhạy cảm với capsaicin do thụ thể TRPV1 bị giảm hiệu suất hoặc thoái hóa sau nhiều năm tiếp xúc.

Ngoài ra, cơ thể cũng có cơ chế thích nghi. Khi ăn cay thường xuyên, các thụ thể TRPV1 sẽ trở nên ít nhạy cảm hơn, khiến anh em có thể ăn cay ngày càng nhiều mà không thấy khó chịu như lúc ban đầu.

Ăn cay nhiều có lợi hay hại?

Bên cạnh việc khiến món ăn trở nên hấp dẫn hơn, capsaicin trong ớt còn có nhiều lợi ích sức khỏe như:

• Tăng cường tuần hoàn máu, giảm nguy cơ tắc nghẽn mạch máu.
• Hỗ trợ giảm cân bằng cách kích thích quá trình trao đổi chất.
• Bảo vệ tim mạch bằng cách giảm cholesterol xấu.
• Tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại vi khuẩn và virus.

Tuy nhiên, ăn quá nhiều cay cũng không phải lúc nào cũng tốt. Tiêu thụ capsaicin với liều lượng lớn có thể gây kích ứng dạ dày, nóng rát cổ họng, thậm chí ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa nếu ăn cay quá độ trong thời gian dài.

Sự thật thú vị: Không phải loài nào cũng cảm nhận được vị cay

Có một sự thật khá thú vị: chim không cảm nhận được vị cay.

Trong khi động vật có vú (bao gồm con người) bị ảnh hưởng bởi capsaicin, chim lại hoàn toàn miễn nhiễm với chất này. Nhờ đó, chúng có thể ăn ớt một cách thoải mái mà không cảm thấy cay chút nào.

Lợi ích của việc này là gì? Các loài chim giúp phát tán hạt ớt qua phân, hỗ trợ cây ớt lan rộng trong tự nhiên. Đây là một sự cộng sinh độc đáo giữa thực vật và động vật mà thiên nhiên đã "lập trình" sẵn.

Vậy, anh em có phải là một người ăn cay đỉnh cao?

Nếu anh em có thể ăn cay vô tư mà không cần uống nước, có thể anh em đang sở hữu đột biến gen đặc biệt hoặc đã rèn luyện vị giác đủ lâu để thích nghi. Ngược lại, nếu chỉ cần một miếng ớt nhỏ mà đã cảm thấy bỏng rát, có lẽ thụ thể TRPV1 của anh em vẫn còn nhạy cảm và cần luyện tập thêm.

Dù thế nào đi nữa, ăn cay cũng là một nghệ thuật, và mỗi người đều có giới hạn riêng của mình. Quan trọng là hãy ăn một cách hợp lý để tận hưởng hương vị mà không ảnh hưởng đến sức khỏe.

Anh em thuộc team ăn cay "thượng thừa" hay chỉ cần một chút là đã "trào nước mắt"? Chia sẻ trải nghiệm của mình nhé!