'Thang máy Sài Gòn' có bản tiếng Anh

Mở Cánh Cửa Văn Học Việt Nam Ra Thế Giới Anh Ngữ

Từng là một giấc mơ xa vời, nay văn học Việt Nam dần khẳng định chỗ đứng trên bản đồ xuất bản quốc tế. Trong số đó, “Thang Máy Sài Gòn” của Thuận là một trong những tác phẩm nổi bật vừa ra mắt độc giả Anh ngữ thông qua nhà xuất bản Tilted Axis Press – một đơn vị tiên phong trong việc đưa những tiếng nói văn học độc đáo từ khắp nơi trên thế giới đến phương Tây.

Tại sự kiện ra mắt sách ở hiệu sách Libreria, London vào tháng 9/2024, Thuận chia sẻ rằng việc tác phẩm của cô được dịch sang tiếng Anh không chỉ giúp tiếp cận độc giả mới mà còn mở ra những hướng sáng tác mới mẻ. Thậm chí, điều này đã thôi thúc cô viết tiếp tiểu thuyết mới mang tên "B-52", tập trung vào chiến tranh từ góc nhìn của người miền Bắc Việt Nam – một góc nhìn mà cô cho rằng phương Tây chưa thực sự hiểu thấu.

“Khi biết rằng sách của mình được Tilted Axis Press xuất bản, tôi lập tức nghĩ đến việc viết tiểu thuyết chiến tranh cho độc giả Anh ngữ. Vì nếu không hiểu người miền Bắc đã trải qua cuộc chiến như thế nào, người Mỹ sẽ không bao giờ thực sự hiểu về nó.” – Thuận chia sẻ.

Tilted Axis Press – Người Mở Đường Cho Văn Học Phi Tây Phương

Được sáng lập bởi dịch giả Deborah Smith – người từng giành giải Booker Quốc tế nhờ bản dịch tiểu thuyết The Vegetarian của Han Kang, Tilted Axis Press mang sứ mệnh đưa những tác phẩm văn học ít được biết đến đến với độc giả tiếng Anh. Thay vì chạy theo thị hiếu số đông, nhà xuất bản này chọn dịch và phát hành những cuốn sách từ những nền văn chương bị bỏ qua, từ Đông Nam Á, Trung Á đến các quốc gia Nam Á và Trung Đông.

Trong suốt một thập kỷ, Tilted Axis Press đã xuất bản 42 tác phẩm từ 18 ngôn ngữ khác nhau, bao gồm tiếng Việt, Thái, Indonesia, Bengal, Uzbek, Kazakh, Armenia... Từ những tác phẩm đầy tính nữ quyền đến những câu chuyện đậm chất queer, Tilted Axis không ngần ngại thử thách những giới hạn của văn học dịch.

Kristen Vida Alfaro, giám đốc xuất bản của Tilted Axis, nhấn mạnh:

"Rất nhiều nền văn học vẫn bị bỏ quên chỉ vì chúng ta chưa có cơ hội tiếp cận chúng. Mỗi bản dịch từ mỗi vùng đất khác nhau không chỉ mang đến một góc nhìn mới mà còn mở ra cả một thế giới tưởng tượng mới mẻ.”

Không chỉ thay đổi cách tiếp cận văn học dịch, Tilted Axis Press còn phá vỡ những quy tắc xuất bản lâu đời. Họ ưu tiên cộng tác với dịch giả bản địa – những người trưởng thành trong chính nền văn hóa mà họ chuyển ngữ. Ngoài ra, thay vì giấu đi tên người dịch, Tilted Axis đặt tên dịch giả ngay trên bìa sách và chia sẻ nhuận bút với họ, một điều hiếm thấy trong ngành xuất bản truyền thống.

Hành Trình Mở Rộng Và Những Thách Thức

Dù thành công với nhiều tác phẩm đoạt giải, Tilted Axis vẫn là một nhà xuất bản nhỏ, hoạt động dưới mô hình phi lợi nhuận và phụ thuộc vào các khoản tài trợ. Đội ngũ của họ chỉ có tám người, tất cả đều phải đảm nhận nhiều công việc khác để duy trì đam mê với văn học dịch.

Tuy nhiên, trong năm nay, nhà xuất bản này đang có bước chuyển mình mạnh mẽ khi mở rộng sang thị trường Bắc Mỹ. Trước đây, họ phải bán bản quyền cho các đơn vị khác để phát hành tại Mỹ, nhưng giờ đây, họ có thể trực tiếp xuất bản sách tại khu vực này. Điều này giúp tác phẩm của họ tiếp cận lượng độc giả lớn hơn và tạo ra nguồn thu ổn định hơn.

Tháng 2/2025, Tilted Axis dự kiến phát hành 11 tác phẩm mới, bao gồm những cái tên như Again I Hear These Waters (tuyển thơ 21 nhà thơ Assam) hay I Belong to Nowhere (tiểu thuyết Dalit Kalyani Thakur Charal). Những cuốn sách này tiếp tục thể hiện cam kết của họ trong việc đưa những nền văn chương bị bỏ quên đến gần hơn với độc giả Anh ngữ.

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, Tilted Axis Press không chỉ giúp những nhà văn như Thuận có cơ hội tỏa sáng trên sân khấu quốc tế, mà còn góp phần làm phong phú và đa dạng hóa văn học thế giới, thoát khỏi cái bóng của chủ nghĩa trung tâm phương Tây.