Những chỉ số kỳ lạ báo hiệu suy thoái kinh tế

Theo định nghĩa chính thức, suy thoái kinh tế xảy ra khi nền kinh tế suy giảm trên diện rộng trong vài tháng liên tiếp, được xác nhận qua dữ liệu về thu nhập, việc làm và sản xuất. Tại Mỹ, Ủy ban thuộc Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia (NBER) là cơ quan đưa ra quyết định này. Tuy nhiên, quá trình xác định thường mất thời gian. Chính vì vậy, các chuyên gia và cả người dân thường tìm tới những “tín hiệu” ít chính thống hơn để phỏng đoán về nền kinh tế.

Một trong những tín hiệu được nhắc đến nhiều là nhu cầu đối với hộp carton. Phần lớn hàng hóa tiêu dùng đều gắn liền với bao bì carton, nên khi nhu cầu hộp giảm, có thể hiểu rằng hoạt động mua sắm đang chững lại. Hiện nay, các nhà sản xuất hộp carton tại Mỹ đang cắt giảm sản lượng, trong khi xuất khẩu suy yếu do căng thẳng thương mại. Điều này đặc biệt đáng lo ngại khi diễn ra ngay trước mùa mua sắm cuối năm – vốn là giai đoạn cao điểm của ngành bao bì.

Không chỉ hộp carton, các chuyên gia từng để ý đến những tín hiệu từ thời trang và tiêu dùng cá nhân. Có quan niệm rằng khi kinh tế khó khăn, người ta ít thay mới quần lót, váy sẽ dài hơn, màu sắc trang phục trở nên trầm lắng. Thậm chí, cựu Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ Alan Greenspan từng để ý đến doanh số quần lót nam để dự đoán khó khăn kinh tế. Tuy nhiên, giới phân tích hiện nay cho rằng những dấu hiệu này mang tính giai thoại nhiều hơn thực tế. Năm 2008, chỉ số “quần lót” cũng chẳng giúp Greenspan dự báo chính xác khủng hoảng.

Một chỉ số khác nổi tiếng là “Lipstick Index” – Chỉ số Son môi. Leonard Lauder, Chủ tịch Estée Lauder, từng nhận xét rằng trong giai đoạn căng thẳng, phụ nữ có xu hướng mua son nhiều hơn để tự an ủi. Dù vậy, nhiều nhà phân tích lại cho rằng khi suy thoái xảy ra, người tiêu dùng cắt giảm trên mọi lĩnh vực, bao gồm cả mỹ phẩm. Hiện nay, xu hướng “little treat economy” (kinh tế tự thưởng nhỏ) được nhắc đến nhiều hơn, khi người tiêu dùng chọn chi tiền cho những món nhỏ, dễ chịu như ly cà phê, chiếc móc khóa, thay vì các khoản chi xa xỉ.

Đáng chú ý, có cả những tín hiệu đến từ sở thích mua sắm theo mùa, chẳng hạn như việc tiêu thụ bộ xương trang trí Halloween khổng lồ cao 3,6 mét của Home Depot. Những năm trước, sản phẩm này thường “cháy hàng” chỉ trong vài giờ sau khi mở bán. Nhưng trong năm nay, hàng nghìn bộ vẫn còn tồn kho sau nhiều giờ, cho thấy người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, thậm chí với những sản phẩm từng được coi là “hot”.

Điều này không đồng nghĩa rằng người dân không còn mua sắm, nhưng họ lựa chọn kỹ lưỡng hơn. Nhiều người chuyển từ mua sắm ở cửa hàng xa xỉ sang các chuỗi giảm giá, từ ăn ngoài sang nấu ăn tại nhà. Sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng này chính là dấu hiệu gián tiếp phản ánh sức khỏe kinh tế.

Những “chỉ số lạ” như hộp carton, quần lót nam hay bộ xương Halloween tất nhiên không thể thay thế các thước đo kinh tế chính thống. Song chúng lại mang đến một góc nhìn sinh động về cách mà người tiêu dùng phản ứng với khó khăn. Đôi khi, chính những thói quen nhỏ nhặt trong đời sống hàng ngày lại báo hiệu sớm hơn những con số thống kê chính thức.