Cuộc chiến chưa hồi kết giữa AI và người

Dù bị đánh bại trong những bài toán suy luận thời gian, AI lại có lợi thế khi đối mặt với những câu đố đòi hỏi tư duy logic thuần túy, nơi con người dễ bị trực giác đánh lừa.

Ví dụ kinh điển là bài toán cây gậy – quả bóng:

"Một cây gậy và một quả bóng có tổng giá 1,10 USD. Cây gậy đắt hơn quả bóng 1,00 USD. Hỏi quả bóng có giá bao nhiêu?"

Hầu hết mọi người ngay lập tức nghĩ đến con số 0,10 USD. Nhưng đáp án đúng là 0,05 USD.

AI không bị chi phối bởi trực giác như con người, vì vậy nó dễ dàng tính ra đáp án chính xác. Khi gặp các biến thể phức tạp hơn của bài toán này, AI vẫn có tỷ lệ trả lời đúng cao hơn nhiều so với con người.

Tuy nhiên, nếu câu hỏi yêu cầu khả năng suy luận kết hợp giữa hình ảnh và chữ, AI lại thất thế. Trong một nghiên cứu năm 2024, con người đạt tỷ lệ chính xác 91,5% khi giải những câu đố dạng hình ảnh – chữ, trong khi AI chỉ đạt 84,9% ngay cả trong điều kiện tối ưu nhất.

AI có thể suy luận không?

Một thách thức khác đối với AI là bài toán logic kinh điển "nhiệm vụ lựa chọn Wason", được thiết kế để kiểm tra khả năng tư duy phản biện:

"Trên bàn có 7 tấm thẻ, mỗi thẻ có một số ở một mặt và một màu ở mặt còn lại. Các thẻ hiển thị lần lượt: 50, 16, đỏ, vàng, 23, xanh lá, 30. Mệnh đề cần kiểm tra là: Nếu một tấm thẻ có số chia hết cho 4, thì mặt còn lại của nó phải có màu vàng. Hỏi cần lật những thẻ nào?"

GPT-4 đã trả lời sai hoàn toàn. Nó cho rằng cần lật các thẻ 50, 16, vàng, 30, trong khi đáp án đúng phải là 16, đỏ và xanh lá.

Lý do? AI không hiểu rằng điều cần kiểm tra là mọi số chia hết cho 4 phải có màu vàng, chứ không phải "tất cả thẻ màu vàng đều có số chia hết cho 4". Nó cũng không nhận ra rằng cần lật những thẻ có màu không phải vàng để xem liệu số ở mặt sau có chia hết cho 4 hay không.

AI thậm chí gặp rắc rối với những câu hỏi đơn giản hơn, như câu hỏi về địa lý:

"Nếu tôi đang đứng ở trung tâm Nam Dakota và nhìn thẳng về phía trung tâm Texas, Boston nằm bên trái hay bên phải tôi?"

AI biết rõ Texas ở phía nam Nam Dakota và Boston ở phía đông. Nhưng nó vẫn trả lời sai khi xác định hướng trái – phải.

Điều này cho thấy: AI có thể xử lý những vấn đề đòi hỏi tính toán nhanh, nhưng khi đối mặt với suy luận logic thực sự, nó vẫn mắc lỗi đáng kinh ngạc.

AI và con người: Hợp tác để đạt hiệu quả tối ưu

Mặc dù AI vẫn còn nhiều hạn chế trong suy luận, nhưng nó đang tiến bộ nhanh chóng. Tháng 9/2024, OpenAI ra mắt GPT-o1 – mô hình mới được tối ưu hóa cho các bài toán khoa học, mã hóa và toán học. GPT-o1 đã có thể giải quyết bài toán lựa chọn Wason, xác định đúng hướng trái – phải của Boston và trả lời chính xác câu hỏi về Mable.

AI cũng có lợi thế trong những bài toán yêu cầu xử lý thông tin khách quan. Ví dụ, khi được hỏi về số vụ giết người ở Michigan, con người thường bị ảnh hưởng bởi định kiến về Detroit – một thành phố nổi tiếng với tỷ lệ tội phạm cao. Nhưng AI chỉ dựa vào dữ liệu thực tế để đưa ra câu trả lời chính xác.

Theo Ilievski, tương lai không nằm ở việc AI chiến thắng con người hay ngược lại, mà là sự kết hợp giữa khả năng suy luận của con người và sức mạnh xử lý dữ liệu của AI.

"Hiểu cách AI tư duy sẽ giúp chúng ta hiểu hơn về bộ não con người, và ngược lại, việc nghiên cứu trí tuệ con người cũng sẽ giúp phát triển AI thông minh hơn." – Pitkow kết luận.

Vậy, cuộc chiến giữa AI và con người chưa ngã ngũ, nhưng một điều chắc chắn: chúng ta có thể học hỏi lẫn nhau để cùng tiến bộ.