Cá mập trắng (tên khoa học Carcharodon carcharias) là một trong những loài săn mồi đỉnh cao của đại dương, sở hữu ngoại hình to lớn, hàm răng sắc bén và được xem là biểu tượng của sức mạnh hoang dã. Nhưng kỳ lạ thay, dù có nhiều loài cá mập được trưng bày trong thủy cung, gần như không nơi nào có thể giữ cá mập trắng sống lâu trong môi trường nuôi nhốt.
Năm 2016, thủy cung Okinawa Churaumi (Nhật Bản) từng thử nuôi một cá mập trắng, nhưng chỉ ba ngày sau, con vật đã chết. Trước đó, từ thập niên 1950 đến 1990, nhiều thủy cung như Marineland of the Pacific hay SeaWorld (Mỹ) cũng từng thử nuôi nhưng đều thất bại. Đáng chú ý, chỉ có thủy cung Monterey Bay (Mỹ) vào năm 2004 là từng giữ được một cá mập trắng sống vài tháng – nhưng đó là trường hợp hiếm hoi.
Cá mập trắng là loài săn mồi cực kỳ “kén chọn”. Chúng chỉ ăn mồi sống và thường bỏ ăn trong điều kiện nuôi nhốt. Việc cung cấp con mồi sống trong môi trường thủy cung không những khó khăn, tốn kém mà còn dễ gây phản cảm với công chúng.
Cá mập trắng phải bơi liên tục để thở, và kích thước lớn của chúng (có thể dài tới 6 mét) đòi hỏi một bể nước khổng lồ. Ngoài ra, cá mập trắng là loài thích di chuyển xa – một con cá cái tên Nicole từng bơi từ châu Phi sang Úc và quay về trong hành trình hơn 20.000 km chỉ trong 9 tháng. Không bể cá nào có thể mô phỏng được không gian sống rộng lớn này.
Cá mập trắng có khả năng cảm nhận điện trường rất nhạy. Nhưng trong bể thủy tinh – với ánh sáng nhân tạo, thiết bị điện tử và các tín hiệu hỗn loạn – giác quan này có thể bị rối loạn, khiến cá mập bị căng thẳng hoặc mất phương hướng.
Trong những năm gần đây, nhận thức cộng đồng về quyền động vật và phản đối việc nuôi nhốt động vật lớn ngày càng tăng. Sau bộ phim tài liệu nổi tiếng Blackfish phơi bày sự thật về cá voi sát thủ bị nuôi nhốt, làn sóng phản đối các hoạt động tương tự lan rộng. Một cuộc triển lãm cá mập trắng sống ngày nay có thể không còn là “điểm nhấn” như trước, mà còn gây tranh cãi.
Cá mập trắng không thể sống trong bể cá không chỉ vì chúng lớn, mà còn bởi tập tính sinh học, nhu cầu môi trường sống, và cả quan điểm đạo đức của xã hội hiện đại. Có lẽ, nơi tốt nhất để chiêm ngưỡng cá mập trắng vẫn là đại dương bao la – nơi chúng thuộc về.