Phát hiện hoá thạch 506 triệu năm tuổi với 3 mắt, đuôi có mang

Mosura fentoni – “quái vật biển” tí hon thời tiền sử

Trong một phát hiện mới đăng tải trên tạp chí Royal Society Open Science, các nhà nghiên cứu đã mô tả chi tiết loài sinh vật mới mang tên Mosura fentoni, sống cách đây khoảng 506 triệu năm vào thời kỳ Cambri – thời kỳ bùng nổ sự sống nguyên thuỷ.

Loài sinh vật này được tìm thấy tại vùng đá phiến Burgess nổi tiếng ở Canada, nơi từng cung cấp nhiều hoá thạch quý hiếm về các sinh vật biển không xương sống.

Mosura fentoni thuộc nhóm radiodont, một nhánh tuyệt chủng của ngành chân khớp, nổi bật với họ hàng nổi tiếng là Anomalocaris – “quái vật” biển dài tới 1 mét với miệng tròn đầy răng và chi có gai.

Tuy nhiên, Mosura dù chỉ lớn bằng ngón tay người lại sở hữu những đặc điểm hình thái kỳ quái và độc đáo.

Cấu tạo kỳ dị: ba mắt, chi có vuốt, đuôi mang mang

Mosura có ba mắt, chi có vuốt dùng để bắt mồi và các vây phẳng hình mái chèo để bơi lội trong đại dương Cambri. Nhưng điểm kỳ lạ nhất là phần “đuôi” – chính xác là đoạn thân sau – với 16 đốt nhỏ xếp sát nhau, mỗi đốt mang theo các mang để hô hấp.

Tiến sĩ Joe Moysiuk, người đứng đầu nghiên cứu và hiện đang công tác tại Bảo tàng Manitoba, cho biết:

“Dù đã biết nhiều về nhóm radiodont, chúng tôi vẫn luôn bị bất ngờ. Ở Mosura, các đoạn thân sau nhỏ và các vây tại đây hầu như vô dụng trong di chuyển – điều này cho thấy chức năng chính có thể là hô hấp.”

Mosura có thể đã sống ở những khu vực thiếu oxy hoặc có lối sống năng động đến mức cần thêm "thiết bị" để thở.

Tên gọi gợi nhớ đến “Mothra”

Hình dáng kỳ lạ và cách di chuyển giống như đang vỗ cánh khiến các nhà khoa học đặt biệt danh cho Mosura là “bọ biển”, dẫn đến cái tên Mosura, lấy cảm hứng từ quái vật Mothra trong loạt phim Nhật nổi tiếng.

Tuy nhiên, Mosura hoàn toàn không liên quan đến loài bướm đêm, mà thuộc về một nhánh sinh vật cổ đại hơn nhiều.

Hé lộ giải phẫu bên trong từ nửa tỷ năm trước

Không chỉ có ngoại hình dị thường, Mosura còn gây ấn tượng khi nhiều mẫu hoá thạch trong số 61 cá thể được nghiên cứu cho thấy các chi tiết hiếm có:

• Hệ thần kinh
• Cấu trúc mắt
• Đường tiêu hoá

Các mảng phản chiếu đại diện cho hệ tuần hoàn mở, tương đương như một trái tim bơm máu vào các khoang nội tạng.

Những cấu trúc này từng xuất hiện mờ nhạt ở các hóa thạch khác nhưng nay đã rõ ràng hơn qua mẫu Mosura.

Di sản từ đá phiến Burgess

Hầu hết các mẫu vật được thu thập trong vòng 50 năm qua bởi Bảo tàng Hoàng gia Ontario, tại các công viên quốc gia Yoho và Kootenay thuộc dãy núi đá Burgess Shale – một trong những khu vực có điều kiện bảo tồn sinh vật mềm tốt nhất thế giới.

Mosura fentoni không phải là sinh vật đầu tiên mà tiến sĩ Moysiuk phát hiện tại đây. Trước đó, ông từng công bố Titanokorys gainesi (2021) và Cambroraster falcatus (2019) – loài sau được đặt tên theo phi thuyền Millennium Falcon trong Star Wars.

“Nhiều sinh vật trong khoa học viễn tưởng được lấy cảm hứng từ sinh vật có thật – vậy tại sao các nhà khoa học lại không lấy cảm hứng ngược lại?” Moysiuk nói.

Ông cũng úp mở rằng mình đang nhắm đến các tên gọi khác từ series Tremors – loạt phim về những con sâu khổng lồ thời tiền sử, dù chúng hoàn toàn không có cơ sở khoa học.

Với vẻ ngoài kỳ quái và khả năng bảo tồn giải phẫu hiếm thấy, Mosura fentoni tiếp tục là minh chứng rằng đại dương thời Cambri chứa đựng những bí mật sống động và vẫn còn rất nhiều điều để khám phá.