Mưa đỏ và cơ hội vàng của phim chiến tranh Việt Nam

Thành công của Địa đạo và Mưa đỏ đã chứng minh rằng phim chiến tranh hoàn toàn có thể vượt ra khỏi khuôn khổ của những bộ phim “giá trị tinh thần”, để trở thành sản phẩm văn hóa hấp dẫn, giàu tính thương mại và có sức lan tỏa mạnh mẽ.

Cục trưởng Cục Điện ảnh, ông Đặng Trần Cường, nhìn nhận đây là một “cơ hội vàng” không chỉ cho dòng phim này mà còn cho chiến lược phát triển lâu dài của điện ảnh Việt Nam. Theo ông, sự bùng nổ doanh thu không chỉ là một hiện tượng tức thời, mà còn phản ánh sự thay đổi từ cả phía nhà làm phim lẫn khán giả.

Thực tế, trong nhiều năm, phim chiến tranh Việt Nam thường bị rơi vào tình trạng “khó xem” vì nặng về tái hiện sự kiện, thiếu tính điện ảnh, ít chú trọng khán giả. Nhưng với những tác phẩm mới, đặc biệt là Địa đạo và Mưa đỏ, các nhà làm phim đã chứng minh rằng khi kết hợp giá trị lịch sử với ngôn ngữ điện ảnh hiện đại, dòng phim này hoàn toàn có thể trở thành một thế mạnh.

Một điểm then chốt của sự thay đổi nằm ở cách các đạo diễn và ê-kíp sản xuất tiếp cận tác phẩm. Thay vì khai thác chiến tranh theo lối minh họa, họ chú trọng xây dựng nhân vật sống động, khắc họa bối cảnh chân thực và tạo ra cảm xúc điện ảnh mạnh mẽ. Từ diễn xuất, âm nhạc cho tới kỹ xảo và thiết kế mỹ thuật, tất cả đều được đầu tư bài bản hơn, giúp khán giả cảm nhận câu chuyện lịch sử qua lăng kính gần gũi và cuốn hút.

Không thể bỏ qua vai trò của truyền thông và mạng xã hội trong thành công này. Nếu trước kia phim chiến tranh chủ yếu dựa vào các kênh quảng bá truyền thống, thì nay, hiệu ứng lan tỏa đến từ những cuộc thảo luận sôi nổi của khán giả trẻ đã trở thành động lực lớn. Việc người xem “săn vé” Đào, phở và piano hay chia sẻ trải nghiệm sau khi xem Mưa đỏ cho thấy nhu cầu của công chúng đang thay đổi: họ muốn được truyền cảm hứng, muốn tìm thấy trong phim niềm tự hào dân tộc được tái hiện bằng ngôn ngữ nghệ thuật hiện đại.

Một yếu tố quan trọng nữa là sự gắn kết với các dịp lễ lớn. Mưa đỏ, phát hành đúng thời điểm kỷ niệm lịch sử, đã khơi dậy cảm xúc cộng đồng và tạo thêm sức mạnh truyền thông. Song theo ông Cường, yếu tố quyết định vẫn là chất lượng tác phẩm. Nếu kịch bản thiếu sức nặng, hình ảnh mờ nhạt, hoặc diễn xuất hời hợt, thì dù ra mắt trong dịp đặc biệt, phim cũng khó có thể thành công.

Điều đáng chú ý là Mưa đỏ đã mở ra hướng khai thác mới khi đưa vào góc nhìn của người lính ở phía bên kia chiến tuyến. Đây là nỗ lực táo bạo, bởi nó vừa mở rộng tính đa chiều, vừa tạo điều kiện để khán giả hiểu rõ hơn sự phức tạp của lịch sử. Dĩ nhiên, vẫn có những ý kiến trái chiều cho rằng cách khắc họa còn mang tính tuyên truyền. Nhưng theo ông Cường, sự tranh luận này là cần thiết, bởi nó thể hiện rằng khán giả thực sự quan tâm và dõi theo dòng phim chiến tranh. Nghệ thuật chỉ có thể phát triển khi dám đương đầu với phản biện, đồng thời giữ được giá trị lịch sử và sự trung thực trong tái hiện quá khứ.

Dù thành công ban đầu đáng ghi nhận, dòng phim chiến tranh vẫn đối mặt nhiều thách thức. Vấn đề kịch bản vẫn là điểm yếu, khi không ít tác phẩm thiên về kể lại sự kiện thay vì đào sâu nhân vật và mâu thuẫn. Ngoài ra, mức đầu tư cho dòng phim này rất lớn, trong khi kỹ thuật sản xuất và công nghệ điện ảnh Việt chưa theo kịp chuẩn quốc tế. Để có những cảnh chiến đấu thuyết phục, cần sự đầu tư lâu dài cả về tài chính lẫn công nghệ.

Theo định hướng của Cục Điện ảnh, chìa khóa để phát triển bền vững dòng phim chiến tranh chính là tập trung vào khâu biên kịch, nghiên cứu kỹ lưỡng lịch sử và khai thác câu chuyện bằng góc nhìn nhân văn. Cùng với đó là việc ứng dụng công nghệ điện ảnh tiên tiến để nâng cao chất lượng hình ảnh, đồng thời giảm chi phí sản xuất. Hợp tác quốc tế cũng là một hướng đi cần thiết, vừa giúp nâng cao tay nghề, vừa mở rộng thị trường để phim chiến tranh Việt có thể đến gần hơn với khán giả nước ngoài.

Tuy vậy, ông Cường cũng cảnh báo rằng không nên xem sự thành công của vài bộ phim là công thức để chạy theo trào lưu. Điện ảnh là nghệ thuật sáng tạo, không thể sao chép rập khuôn. Mỗi nhà sản xuất cần lựa chọn thế mạnh riêng, chú trọng chất lượng và chiều sâu thay vì số lượng. Chỉ như vậy, dòng phim chiến tranh mới có thể phát triển một cách vững chắc, tránh tình trạng “bong bóng” sau cơn sốt phòng vé.

Từ góc nhìn quản lý, Cục Điện ảnh coi thành công của Địa đạo và Mưa đỏ là một điểm tựa quan trọng để định hình chiến lược. Dòng phim chiến tranh sẽ tiếp tục được ưu tiên trong các kế hoạch sản xuất bằng ngân sách nhà nước, đồng thời khuyến khích xã hội hóa và hợp tác công – tư để huy động nguồn lực. Không chỉ dừng ở chiếu rạp vào các dịp kỷ niệm, các bộ phim về đề tài lịch sử cần được quảng bá thường xuyên, trở thành một phần quen thuộc của đời sống điện ảnh Việt Nam.

Xa hơn, dòng phim này có thể gắn kết chặt chẽ với giáo dục và quảng bá văn hóa. Một bộ phim chiến tranh không chỉ là câu chuyện điện ảnh, mà còn là cầu nối giúp thế hệ trẻ hiểu rõ lịch sử dân tộc, nuôi dưỡng tinh thần yêu nước và quảng bá hình ảnh đất nước Việt Nam đến bạn bè quốc tế.

Cục trưởng Đặng Trần Cường khẳng định: “Nếu có sự kết hợp đồng bộ giữa chính sách, nguồn lực và sáng tạo nghệ thuật, phim chiến tranh cách mạng chắc chắn sẽ trở thành một thế mạnh bền vững. Nó không chỉ dừng lại ở một hiện tượng phòng vé, mà còn góp phần đưa điện ảnh Việt Nam phát triển như một ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn”.