Chuyện lạ có thật: Vì sao người Mỹ từng bị cấm sở hữu vàng suốt hơn 40 năm?

Khi vàng bị coi là "kẻ thù nội gián" trong nền kinh tế Mỹ

Ngày 2 tháng 1 năm 1975 đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử tài chính nước Mỹ – lần đầu tiên sau hơn 40 năm, người dân Mỹ mới lại được phép chính thức sở hữu vàng như một tài sản cá nhân. Trong thời gian dài trước đó, việc nắm giữ vàng bị xem như một hành vi phạm pháp nghiêm trọng, thậm chí có thể bị phạt tù tới 10 năm và nộp phạt 250.000 USD, trừ khi đó là tiền xu hiếm hoặc đồ trang sức.

Sự cấm đoán này dường như đi ngược lại với hình ảnh của nước Mỹ – vùng đất của tự do cá nhân, nơi người dân có thể mua súng dễ như mua một chiếc bánh mì. Nhưng trong mắt giới chức Washington khi đó, vàng không chỉ đơn thuần là kim loại quý – nó là một công cụ có thể làm lung lay cả nền tảng tài chính quốc gia.

Từ hỗn loạn tiền tệ đến bản vị vàng

Trước khi trở thành một siêu cường kinh tế, nước Mỹ từng trải qua giai đoạn dài với hệ thống tiền tệ hỗn loạn và phân mảnh. Không có ngân hàng trung ương, không có đồng tiền quốc gia ổn định – mỗi ngân hàng, mỗi tiểu bang gần như phát hành loại tiền riêng của mình. Phải đến năm 1900, Mỹ mới chính thức áp dụng chế độ Bản vị vàng, cố định giá trị đồng đôla theo tỷ lệ 1 ounce vàng đổi 20,67 USD.

Nhưng sự phồn vinh nhanh chóng của Mỹ sau Thế chiến I, được thúc đẩy bởi lượng vàng khổng lồ chảy từ châu Âu sang, đã dẫn đến bong bóng tài chính khổng lồ. Khi thị trường chứng khoán sụp đổ năm 1929 và các ngân hàng lần lượt phá sản, người dân hoảng loạn đổ xô rút vàng khỏi hệ thống, tạo nên cuộc khủng hoảng chưa từng có.

Roosevelt ra tay mạnh mẽ: "Tịch thu vàng để cứu quốc gia"

Chỉ một ngày sau khi nhậm chức năm 1933, Tổng thống Franklin D. Roosevelt đã thực hiện một bước đi táo bạo: đóng cửa toàn bộ hệ thống ngân hàng trên cả nước trong vòng 10 ngày. Sau đó, ông ban hành sắc lệnh yêu cầu người dân giao nộp tất cả vàng mình sở hữu – từ tiền xu, thỏi vàng cho đến vàng cất giữ riêng. Đổi lại, họ được nhận 20,67 USD cho mỗi ounce vàng – mức giá cố định theo bản vị.

Tuy nhiên, chỉ chưa đầy một năm sau, chính phủ Mỹ nâng giá vàng lên 35 USD/ounce – đồng nghĩa với việc giá trị của số tiền mà người dân vừa nhận... mất hơn một nửa. Điều đáng nói là trong suốt thời gian đó, người dân không được quyền đổi đôla ra vàng, khiến vàng trở thành một tài sản "độc quyền" của nhà nước.

Mưu lược tiền tệ và giấc mộng đôla bá chủ

Về bản chất, chính sách cấm giữ vàng của Mỹ không chỉ đơn thuần là để đối phó với khủng hoảng tài chính, mà còn là bước đi chiến lược nhằm xây dựng một hệ thống tiền tệ mới – nơi đồng đôla thay thế hoàn toàn vàng trong vai trò lưu trữ giá trị và thanh toán quốc tế.

Sau Thế chiến II, Mỹ nắm giữ tới 2/3 trữ lượng vàng toàn cầu và chiếm khoảng 50% GDP thế giới. Tuy nhiên, lệnh cấm vàng trong nước vẫn được duy trì. Điều đó cho thấy rõ ràng mục tiêu dài hạn của Mỹ là loại bỏ vàng khỏi đời sống kinh tế thường nhật, nhằm tạo ra một hệ thống tài chính xoay quanh đôla.

Năm 1971, Tổng thống Nixon chính thức xóa bỏ hoàn toàn cơ chế quy đổi giữa đôla và vàng – đặt dấu chấm hết cho kỷ nguyên bản vị vàng trên toàn cầu. Nhưng phải đến năm 1975, công dân Mỹ mới được hoàn toàn tự do nắm giữ vàng – thứ tài sản từng bị xem là "nguy hiểm" hơn cả súng.

Gói gọn lại: Vàng không chỉ là kim loại – đó là quyền lực

Câu chuyện Mỹ cấm dân giữ vàng suốt hơn 40 năm không đơn thuần là một chính sách tài chính. Đó là minh chứng sống động cho mối quan hệ phức tạp giữa nhà nước, đồng tiền và niềm tin công chúng. Trong thời kỳ khủng hoảng, đôi khi tự do tài sản cũng phải nhường bước cho sự sống còn của hệ thống.

Còn vàng – dù bị gạt khỏi sân khấu chính trị, vẫn luôn giữ được hào quang của mình trong lòng những ai tin rằng giá trị thực không bao giờ mất đi.