Nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, thay vì bước lên một tầng cao mới, Scale AI lại rơi vào trạng thái chao đảo: mất khách hàng, rạn nứt nội bộ, nhân sự hoang mang và niềm tin thị trường lao dốc. Khi một startup được chọn làm “mảnh ghép chiến lược” cho gã khổng lồ công nghệ, điều gì thực sự xảy ra phía sau cánh cửa phòng họp?
Khi Scale AI từng là “xương sống thầm lặng” của kỷ nguyên AI
Nếu quay ngược thời gian vài năm, Scale AI là cái tên gần như không thể thiếu trong mọi câu chuyện nghiêm túc về trí tuệ nhân tạo. Không hào nhoáng như OpenAI, không sở hữu sản phẩm gây sốt với người dùng cuối, nhưng Scale AI nắm giữ một thứ cực kỳ quan trọng: dữ liệu huấn luyện chất lượng cao.
Trong thế giới AI, mô hình chỉ thông minh khi dữ liệu đủ sạch, đủ sâu và đủ chính xác. Scale AI xây dựng cả một đế chế xoay quanh việc gắn nhãn, kiểm định, đánh giá và “mài sắc” dữ liệu cho các mô hình lớn. Google, OpenAI, Meta hay nhiều cơ quan chính phủ đều từng là khách hàng. Scale AI giống như một nhà máy hậu cần khổng lồ, làm việc trong im lặng nhưng giữ cho cuộc đua AI không trật bánh.
Alexandr Wang, nhà sáng lập sinh năm 1997, được ca ngợi như “thần đồng dữ liệu”. Scale AI tăng trưởng nhanh đến mức trở thành biểu tượng cho một startup AI làm đúng thứ thị trường cần, đúng thời điểm, với tốc độ khiến giới đầu tư phải dè chừng.
Thương vụ 14 tỷ USD và khoảnh khắc mọi thứ bắt đầu đổi chiều
Mùa hè năm nay, Meta công bố khoản đầu tư khổng lồ trị giá 14 tỷ USD vào Scale AI. Trên giấy tờ, đây là một cú bắt tay hoàn hảo. Meta cần dữ liệu để huấn luyện các mô hình AI thế hệ mới. Scale AI có năng lực, con người và hạ tầng để làm điều đó ở quy mô lớn. Alexandr Wang được kéo về đội ngũ Meta như một “bộ não chiến lược”.
Nhưng chính từ khoảnh khắc đó, Scale AI bắt đầu đánh mất vị thế trung lập – thứ từng là tài sản lớn nhất của họ.
Trong ngành AI, niềm tin quan trọng không kém công nghệ. Khi Scale AI gắn chặt với Meta, các khách hàng còn lại bắt đầu đặt câu hỏi: dữ liệu của tôi có còn an toàn? Mô hình của tôi có bị đối thủ lớn “nhìn thấy” qua trung gian này không? Sự nghi ngờ, dù không cần bằng chứng, cũng đủ để phá vỡ những mối quan hệ trị giá hàng trăm triệu USD.
OpenAI và Google, hai khách hàng lớn, lần lượt rút lui. Dòng công việc từng dồi dào bắt đầu co lại nhanh hơn nhiều người dự đoán.
Hoảng loạn lan từ phòng họp xuống từng task nhỏ
Khủng hoảng của Scale AI không bùng nổ bằng một cú sập lớn, mà rỉ ra từng ngày, qua những dấu hiệu rất đời thường. Nhân viên văn phòng thấy dự án thưa dần. Cộng tác viên dữ liệu nhận task ngày càng ít. Những buổi đào tạo kéo dài hàng chục giờ nhưng không dẫn đến công việc thực tế.
Có người kể rằng họ dành gần cả tháng để “onboarding”, học quy trình, làm bài test, tham gia kiểm tra năng lực, nhưng cuối cùng chỉ nhận được vài phút công việc trả chưa tới 1 USD. Mức thù lao từng được xem là hấp dẫn nay bị cắt giảm mạnh. Những con số như 50 USD/giờ trở thành ký ức xa xỉ, thay bằng các khoản chi trả nhỏ lẻ, rời rạc.
Cộng đồng Outlier – nền tảng gig work với hơn 100.000 người từng là xương sống của Scale AI – dần im ắng. Những chủ đề từng có hàng trăm phản hồi nay chỉ còn vài chục. Người làm việc không cần thông báo chính thức để hiểu rằng có điều gì đó đang rất sai.
Đáng buồn hơn, sự hoang mang này không chỉ tồn tại trong nội bộ. Một nhà thầu của Scale AI thậm chí đã tìm đến ChatGPT – chatbot mà anh từng giúp kiểm thử – để hỏi về tương lai công ty mình. Câu trả lời lạnh lùng đến mức ám ảnh: Scale AI có thể không còn tồn tại như một thực thể độc lập có uy tín trong vòng hai năm.
Sa thải, cắt giảm và sự thật phía sau chữ “tái cơ cấu”
Ban lãnh đạo Scale AI nói về “tối ưu hóa”, “tập trung chiến lược”, “nâng cao hiệu quả”. Nhưng với người trong cuộc, những từ ngữ đó được dịch rất đơn giản: không còn đủ việc.
14% nhân sự toàn thời gian bị sa thải. Các hợp đồng với nhóm kiểm định bị chấm dứt. Những cộng tác viên bị gắn mác “hiệu suất thấp”, dù nhiều người khẳng định họ sẵn sàng làm việc nhưng không có việc để làm.
Cảm giác chung là Scale AI từng xây dựng bộ máy cho một dòng công việc khổng lồ, nhưng khi khách hàng lớn rời đi, cỗ máy đó trở nên quá cồng kềnh. Và trong thế giới startup, không có chỗ cho sự dư thừa kéo dài.
Khi thị trường quay lưng nhanh hơn nội bộ kịp hiểu chuyện gì
Nếu khủng hoảng nhân sự là phần chìm, thì định giá lao dốc là phần nổi. Trên các sàn giao dịch cổ phần thứ cấp, giá trị Scale AI tụt mạnh từ vùng gần 30 tỷ USD xuống còn một nửa, thậm chí thấp hơn. Dù công ty phủ nhận tính đại diện của các con số này, xu hướng chung là không thể chối cãi: niềm tin nhà đầu tư đã lung lay.
Trong khi đó, đối thủ lại bứt tốc. Surge AI đạt định giá cao mà không cần gọi vốn. Mercor huy động hàng trăm triệu USD và thậm chí giành được dự án từ chính Meta – cổ đông lớn của Scale AI. Cuộc đua dữ liệu huấn luyện AI không dừng lại vì một thương vụ, nó chỉ đổi người dẫn đầu.
Scale AI kiện Mercor, cáo buộc lôi kéo khách hàng. Mercor phản pháo bằng cách chỉ trích mức lương thấp và chất lượng dữ liệu. Cuộc chiến pháp lý càng khiến hình ảnh Scale AI thêm sứt mẻ.
Vấn đề không chỉ là tiền, mà là bản sắc
Điều đáng nói là Scale AI không hẳn đã cạn đường sống. Họ vẫn có tiền mặt, hợp đồng chính phủ, dự án quốc phòng, phòng lab robot mới. Trên báo cáo, vẫn có những chỉ số tăng trưởng đẹp.
Nhưng khủng hoảng lớn nhất của Scale AI không nằm ở bảng cân đối kế toán, mà ở câu hỏi: họ là ai trong hệ sinh thái AI hiện tại?
Trước đây, Scale AI là bên thứ ba đáng tin cậy. Sau thương vụ Meta, họ trở thành một phần của cuộc chơi quyền lực. Và trong ngành công nghệ, mất đi vị thế trung lập đôi khi còn nguy hiểm hơn mất doanh thu.
Một bài học quen thuộc, nhưng chưa bao giờ cũ
Câu chuyện Scale AI gợi nhớ đến rất nhiều startup từng thăng hoa rồi chững lại sau khi được “ông lớn” chống lưng. Không phải vì tiền ít, mà vì áp lực quá lớn. Khi bạn trở thành mảnh ghép chiến lược, bạn không còn được phép sai, cũng không còn được phép đứng ngoài cuộc xung đột.
Scale AI từng đại diện cho mặt sáng của kỷ nguyên AI: tăng trưởng nhanh, làm việc cốt lõi, đứng sau thành công của người khác. Giờ đây, họ trở thành ví dụ điển hình cho mặt trái: phát triển quá nhanh, phụ thuộc vào một thế lực duy nhất, và đánh mất sự linh hoạt từng làm nên thành công.
Liệu Scale AI có thể xoay chuyển tình thế? Có thể. Nhưng thời gian không đứng về phía họ. Trong một ngành thay đổi theo từng quý, đôi khi từng tháng, danh tiếng cũ không đủ để bảo vệ tương lai.
Và với nhiều người từng gắn bó, Scale AI của ngày hôm nay đã không còn là Scale AI mà họ từng tin tưởng.