Ra mắt sách tranh ‘Đặng Văn Ngữ - Tận hiến cả cuộc đời’

Cuộc chiến với căn bệnh nguy hiểm

Sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây lan qua muỗi Anopheles. Trước đây, căn bệnh này hoành hành dữ dội tại Việt Nam, đặc biệt ở vùng rừng núi và biên giới. Nhưng đến năm 2023, nhờ những thành tựu y học đáng kể, 46 tỉnh, thành đã tuyên bố loại trừ sốt rét, tiến gần hơn đến mục tiêu thanh toán căn bệnh này trên toàn quốc vào năm 2030.

Thành tựu này không thể không nhắc đến công lao của Giáo sư, bác sĩ Đặng Văn Ngữ, người đặt nền móng cho ngành nghiên cứu sốt rét tại Việt Nam. Ông chính là Viện trưởng đầu tiên của Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng Việt Nam, nơi đi đầu trong công tác phòng chống dịch bệnh.

Từ học sinh “đội sổ” đến nhà khoa học hàng đầu

Sinh năm 1910 tại Huế trong một gia đình khá giả, ít ai ngờ rằng cậu bé Đặng Văn Ngữ từng là học sinh yếu kém, thường xuyên thi trượt đến mức khiến cha ông thất vọng tột độ. Chính cú sốc ấy đã khiến ông thay đổi, dốc sức vào học tập và nhanh chóng vươn lên trở thành niềm tự hào của gia đình.

Năm 20 tuổi, Đặng Văn Ngữ xuất sắc thi đỗ cả Tú tài bản xứ và Tú tài Tây, được nhận học bổng vào Đại học Y Dược Đông Dương. Tại đây, ông không chỉ học tập mà còn say mê nghiên cứu, dấn thân vào lĩnh vực y học đầy thách thức.

Sau khi tốt nghiệp năm 1937, thay vì chọn con đường giàu có bằng cách mở phòng khám tư, ông quyết định gắn bó với giảng đường và trở thành giảng viên người Việt đầu tiên kiêm trưởng phòng thí nghiệm ký sinh trùng của Đại học Y Dược. Với 19 công trình nghiên cứu được công bố, ông sớm khẳng định vị thế là nhà ký sinh trùng học hàng đầu châu Á.

Những đóng góp to lớn cho y học

Để nâng cao trình độ, Đặng Văn Ngữ tiếp tục sang Nhật Bản tu nghiệp, nghiên cứu về ký sinh trùng và bệnh truyền nhiễm. Tại đây, ông đã góp phần phát hiện ra giống penicillin – loại kháng sinh có thể cứu sống hàng triệu người. Khi nghe tin Việt Nam giành độc lập năm 1945, ông quyết định trở về, mang theo những ống nghiệm penicillin với hy vọng cứu chữa đồng bào mình.

Giữa cuộc kháng chiến chống Pháp, trong bối cảnh thuốc men khan hiếm, ông đã tận dụng ống tre, ống nứa để chế tạo penicillin phục vụ quân đội, giúp hàng nghìn thương binh thoát khỏi nguy cơ nhiễm trùng. Những viên thuốc do ông điều chế đã trở thành cứu cánh trên chiến trường.

Hy sinh vì lý tưởng khoa học

Năm 1957, Giáo sư Đặng Văn Ngữ thành lập Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng Việt Nam với mục tiêu đẩy lùi căn bệnh quái ác. Nhờ những phương pháp khoa học tiên tiến, miền Bắc Việt Nam dần kiểm soát được dịch sốt rét.

Thế nhưng, tại chiến trường miền Nam, căn bệnh này vẫn là mối đe dọa lớn đối với bộ đội ta. Không quản ngại hiểm nguy, Giáo sư tình nguyện lên đường vào chiến trường để nghiên cứu ngay tại nơi dịch bệnh bùng phát mạnh nhất. Đáng tiếc, ngày 1/4/1967, ông hy sinh trong một trận bom B-52 của Mỹ tại miền Tây Thừa Thiên, khi chưa kịp hoàn thành công trình vắc-xin chống sốt rét.

Di sản khoa học còn mãi

Con trai ông, đạo diễn Đặng Nhật Minh, từng chia sẻ: "Cha tôi là một nhà khoa học, với ông, nghiên cứu quan trọng hơn cả gia đình, vợ con. Đó là niềm đam mê cháy bỏng suốt đời ông."

Cuốn sách tranh Đặng Văn Ngữ - Tận hiến cả cuộc đời của nhà báo Nguyễn Như Mai, với nét minh họa sống động của họa sĩ Nguyễn Hoàng Tấn, đã tái hiện lại cuộc đời của vị bác sĩ vĩ đại này một cách gần gũi, dễ hiểu. Cuốn sách không chỉ giúp thế hệ trẻ hiểu thêm về một trong những danh nhân khoa học tiêu biểu của Việt Nam thế kỷ 20, mà còn truyền cảm hứng về tinh thần cống hiến vì cộng đồng.

Nằm trong bộ sách Danh nhân khoa học Việt Nam do Nhà xuất bản Kim Đồng phát hành, cuốn sách góp phần vinh danh những nhà khoa học lỗi lạc như Trần Đại Nghĩa, Tạ Quang Bửu, Nguyễn Văn Huyên,… Dự kiến, trong năm 2025, các tác phẩm tiếp theo về Phạm Ngọc Thạch, Hoàng Xuân Hãn, Tôn Thất Tùng cũng sẽ ra mắt, tiếp tục mang đến những câu chuyện ý nghĩa về những con người cống hiến cả đời cho khoa học nước nhà.